Στρατηγική Επικοινωνία τουριστικών επιχειρήσεων και προορισμών
Όσοι παρακολουθείτε την αρθρογραφία μου εδώ ή σε άλλα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα του τουριστικού χώρου γνωρίζετε ότι πραγματεύομαι τα θέματα που αφορούν τη Στρατηγική Επικοινωνία του τουριστικού προϊόντος και όχι μόνο. Για όσους πάλι με διαβάζετε για πρώτη φορά, νομίζω ότι είναι εύκολο να κατανοήσετε το πνεύμα, απλά και μόνο γιατί δεν πρόκειται για μια δυσνόητη τεχνοκρατική προσέγγιση, αλλά για θέματα «κοινής» λογικής, τόσο κοινής μάλιστα που κάποιες φορές όλοι απορούμε γιατί δεν τα σκεφτόμαστε όταν χρειάζεται για την επιχείρησή μας. Κάποιοι θα ρωτήσουν εδώ «και τότε τι δουλειά θα έκαναν οι σύμβουλοι επιχειρήσεων;». Αφήστε με λοιπόν να σας εξηγήσω και βγάλτε μόνοι τα συμπεράσματά σας.
Το τελευταίο διάστημα πραγματοποιήθηκαν δυο εκθέσεις τουριστικού ενδιαφέροντος, η Summer Holidays 2011 τον προηγούμενο μήνα και η 3η Έκθεση Τουριστικών Προορισμών στο Σύνταγμα στις 7-9 Ιουνίου, τις οποίες και επισκέφθηκα. Δε θα σχολιάσω το πόσοι και ποιοι ήταν παρόντες ή απόντες, γιατί σχολιάστηκε άλλωστε ήδη, αλλά κυρίως γιατί παρόμοια συμπεράσματα με αυτά που θα διαβάσετε έχω εξάγει και από προηγούμενες εκθέσεις. Η έννοια της Στρατηγικής Επικοινωνίας είναι κατά κοινή ομολογία «νέα» στη χώρα μας και πολύ περισσότερο στο χώρο του ελληνικού τουρισμού. Όπως έχω γράψει και άλλοτε, για να κατανοήσουμε στάσεις και συμπεριφορές επιχειρηματιών και φορέων, πρέπει να διακρίνουμε -μεταξύ άλλων- και τις χρονικές περιόδους που διανύουμε κάθε φορά μαζί με τις ιδιαίτερες συνθήκες τους. Κατά συνέπεια, παλιότερα στο θέμα μας συνέβαιναν τουλάχιστον δυο πράγματα. Είτε ήταν ακόμα άγνωστο ή ελάχιστα γνωστό, είτε -το σημαντικότερο νομίζω- οι ημέρες της ευημερίας καλλιεργούσαν έντονα το αίσθημα της ασφάλειας για εκείνο το παρόν, αλλά και (κατά παράδοξο τρόπο!) για ένα απροσδιόριστης διάρκειας μέλλον. Μια εύκολη απάντηση βέβαια είναι πως «μόνο ο άρρωστος θα αναζητήσει το γιατρό», αλλά και μια άλλη οπτική είναι αυτή που δίνει βαρύτητα στην πρόληψη, η οποία όμως ήταν δύσκολο να συνυπάρχει με το χαμηλό δείκτη ουσιαστικής επιχειρηματικότητας του παρελθόντος στο χώρο του τουρισμού.
Ας επιστρέψουμε στις εκθέσεις. Περιηγήθηκα πολλές φορές τους χώρους και των δυο εκθέσεων. Στα περίπτερα των προορισμών η εικόνα ήταν συνηθισμένη. Διανομή φυλλαδίων, έντονα απρόσωπη επικοινωνία με μικρές εξαιρέσεις, πολύ λίγο οπτικοακουστικό υλικό για το αντικείμενο προβολής καθεαυτό. Βέβαια η εικόνα αυτή δεν πρέπει να μας ξενίζει, γιατί τη γνωρίζουμε πριν πάμε στις εκθέσεις. Η επικοινωνία του τουριστικού προϊόντος είναι σε γενικές γραμμές πολύ φτωχή, κι αυτό γιατί δεν έχει γίνει αντιληπτό σε πολύ μεγάλο μέρος του επιχειρηματικού κοινού τι είναι αυτό που πρέπει να αναδείξουμε. Δεν αρκεί να συμμετέχουμε σε εκθέσεις υπό την απειλή μιας κακής σεζόν, αν η συμμετοχή μας αυτή δεν είναι μέρος μιας γενικότερης και διαρκούς επικοινωνιακής πρακτικής. Τα τελευταία χρόνια οι αρμόδιοι φορείς σε όλα τα σχετικά συνέδρια παρουσίασαν τις νέες τάσεις για την προβολή του χώρου, αλλά οι αντιδράσεις ήταν μάλλον χλιαρές. Για τα θέματα αυτά έχω παρέμβει πολλές φορές εδώ και αλλού, τονίζοντας τη σημασία τόσο της Επικοινωνίας στο Διαδίκτυο, όσο και χαρακτηριστικών όπως η ταυτότητα και η τοπικότητα του τουριστικού προϊόντος ως κριτήρια για την αποτελεσματική διαμόρφωση και ενίσχυση της εταιρικής ή τοπικής εικόνας. Η «επικοινωνία» των εκθέσεων είναι εκτεθειμένη σε πολλούς ανεξέλεγκτους παράγοντες, όπως το είδος του κοινού, η χρονική περίοδος διεξαγωγής, ο χρόνος και η διάθεση του συγκεκριμένου κοινού ακόμα και σε σχέση με ώρες της ημέρας, το ανθρώπινο δυναμικό που στελεχώνει τα περίπτερα, κ.λπ. Αντίθετα, η έκθεση θα έπρεπε να είναι ο χώρος όπου οι επιχειρήσεις ή οι τοπικοί φορείς των διαφόρων τουριστικών προορισμών «συναντούν» πλέον ένα κοινό που έχουν φροντίσει να γνωρίζει από πριν τον τόπο τους και τα τουριστικά του θέλγητρα. Πρέπει όλοι οι ενδιαφερόμενοι να αντιληφθούν πως χρειάζεται να έχουν «κοινό» με την ευρεία έννοια του όρου, δηλαδή να έχουν προβάλει μέσω διαφόρων «οδών» όλα εκείνα τα στοιχεία που τους καθιστούν κάτι πολύ παραπάνω από γνωστούς στο χάρτη ή τουλάχιστον στα βιβλία Ιστορίας. Η επιλογή προορισμών και επιχειρήσεων τουρισμού γίνεται με πληθώρα κριτηρίων, σίγουρα όμως είναι καλύτερο να σε γνωρίζουν περισσότερο από τους άλλους και για περισσότερους καλούς (!) λόγους.
Η πιο συνηθισμένη δικαιολογία σε συζητήσεις για το θέμα αυτό είναι όχι τόσο η έλλειψη χρημάτων αλλά χρόνου. Οι περισσότεροι ισχυρίζονται ότι δεν έχουν το χρόνο -για παράδειγμα- να υποστηρίξουν μια αξιοπρεπή διαδικτυακή παρουσία. ‘Αλλοι πάλι δείχνουν να το θεωρούν περιττό, για διαφορετικούς λόγους όμως σε σχέση με το παρελθόν. Πρόσφατα, επιχειρηματίας από το Πήλιο μου έλεγε πως «αφού ο κόσμος δεν έχει λεφτά, τι να τα κάνεις τα υπόλοιπα;». Νομίζω πως έχει ήδη κατανοηθεί η θέση που επιστημονικά και προσωπικά πρεσβεύω. Η Επικοινωνία των επιχειρήσεων είναι επένδυση στο μέλλον, για εκείνες φυσικά τις επιχειρήσεις που θέλουν να έχουν μέλλον.
Η συγκυρία αναντίρρητα έπαιξε πάντα σημαντικό ρόλο. Ο επιχειρηματίας όμως που αρκείται ή -το χειρότερο- πιστεύει στη συγκυρία για να οικοδομήσει το επιχειρηματικό του μέλλον, δείχνει να μη γνωρίζει την τέχνη του «επιχειρείν». Συχνά μου αρέσει να κλείνω με ένα ρητό. Κατάλληλο εδώ νομίζω πως είναι αυτό το λατινικό απόφθεγμα: «όποιος δεν προχωρά, πάει προς τα πίσω».
* Ο Φώτης Παντόπουλος είναι Ερευνητής Στρατηγικής Επικοινωνίας & Οργανωσιακής Συμπεριφοράς και Σύμβουλος Επικοινωνίας & Δημοσίων Σχέσεων Επιχειρήσεων. Για τυχόν ερωτήσεις ή παρατηρήσεις, επικοινωνείτε μαζί του στο info@prsolutions.gr
Ο Φώτης Παντόπουλος είναι επικοινωνιολόγος, ερευνητής Στρατηγικής Επικοινωνίας & Οργανωσιακής Συμπεριφοράς και Σύμβουλος Επικοινωνίας & Δημοσίων Σχέσεων Επιχειρήσεων. Είναι δημιουργός του έργου Innovatebiz στην Ολλανδία και της εταιρείας INVESTIMA στις ΗΠΑ, όπου και δραστηριοποιείται σε πεδία που άπτονται της Επικοινωνίας. Ακόμη, ερευνητής στο Τμήμα Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, διευθυντής Ασφαλείας, Ψηφιακού Μετασχηματισμού & Εκπαίδευσης του Ινστιτούτου Διαχείρισης Ανθρωπογενών και Φυσικών Καταστροφών (ΙΔΑΦΚ) και επιστημονικός υπεύθυνος του “Σχολείου Διδακτικής”.
