Η Παγκόσμια Ημέρα Τουρισμού φέρνει στο προσκήνιο τις γεωπολιτικές, κλιματικές και οικονομικές προκλήσεις για τον ελληνικό τουρισμό.
Παρά την σημαντικότητα του τουρισμού για την ελληνική οικονομία, η Παγκόσμια Ημέρα Τουρισμού, τουλάχιστον εφέτος, δεν έχει λάβει την σημασία που θα έπρεπε, με τα δεδομένα των διεθνών γεωπολιτικών εξελίξεων, και με τις αυξανόμενες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και της επίδρασης που έχει ο τουρισμός στις περισσότερες τοπικές οικονομίες ανά την επικράτεια.
Το φετινό μήνυμα της Παγκόσμιος Ημέρας Τουρισμού 2024 είναι “για τον τουρισμό και την ειρήνη” και ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ António Guterres αναφέρει στο μήνυμά του ότι “Ο τουρισμός και η ειρήνη είναι αλληλένδετες έννοιες, καθώς ο τουρισμός μπορεί να προάγει την ειρήνη και την κατανόηση μεταξύ των λαών… και… ότι βιώσιμος τουρισμός μπορεί να μεταμορφώσει τις κοινότητες – δημιουργώντας θέσεις εργασίας, ενισχύοντας την ένταξη και ενισχύοντας τις τοπικές οικονομίες”.
Η Παγκόσμια Ημέρα Τουρισμού έχει παραδοσιακά, από το 1980, που καθιερώθηκε, τονίσει στο ετήσιο μήνυμα – παρότρυνση του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού – την σημασία του τουρισμού, για την ανάπτυξη, την αντιμετώπιση παγκόσμιων προβλημάτων που άπτονται με την τουριστική δραστηριότητα, αλλά και την συνεισφορά του τουρισμού στην οικοδόμηση ενός κοινωνικού, βιώσιμου και πράσινου περιβάλλοντος (άλλωστε το θέμα της Παγκόσμιας Ημέρας Τουρισμού το 2023 ήταν “Πράσινος Τουρισμός και Πράσινες Επενδύσεις”), και στην μείωση των ανισοτήτων και των αποκλεισμών, δεδομένου ότι ο τουρισμός άπτεται πολλών πτυχών της διεθνούς οικονομικής δραστηριότητας, και παρά τις πολλές ανωμαλίες, διεθνώς αυξάνεται..
Η ανάκαμψη του διεθνούς τουρισμού αναμένεται να πιάσει τα επίπεδα του 2019 το 2024. Σε έρευνα του World Travel & Tourism Council – WTTC ποσοστό 73% των ταξιδιωτών του 2023 δήλωσαν διάθεση να πληρώσουν περισσότερο για βιώσιμες ταξιδιωτικές εμπειρίες και περιβαλλοντικά φιλικές πρακτικές, με αντίστοιχες τάσεις στην επιλογή ταξιδιωτικών υπηρεσιών. Επίσης παρατηρείται αύξηση χρήσης διαδικτυακών υπηρεσιών (οι διαδικτυακές κρατήσεις έφθασαν το 60% το 2023).
Όμως, η Παγκόσμια Ημέρα Τουρισμού του 2024 ξημερώνει, ενώ στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή μας μαίνονται ακόμα πόλεμοι στη Μέση Ανατολή και στην Ουκρανία, χωρίς να διαφαίνεται αποκλιμάκωση. Είναι σαφές ότι οι γεωπολιτικές εξελίξεις απέχουν από το να υποστηρίζουν ένα περιβάλλον βεβαιότητας και ασφάλειας για την άσκηση της τουριστικής δραστηριότητας.
Εμείς δεν φαίνεται να ανησυχούμε και αναπαυόμαστε στις δάφνες μας: της αύξησης των αφίξεων (κατά 4,1%) και της συνολικής αύξησης των εσόδων, και προσέχουμε λιγότερο την αναφορά της Τραπέζης της Ελλάδος για μείωση (κατά 9,1%) στην κατά κεφαλή δαπάνη, στην μεγάλη αύξηση των κρατήσεων τελευταίας στιγμής (last-minute bookings), μία σημαντική αλλαγή στις ταξιδιωτικές συνήθειες.
Παρά την αύξηση στο σύνολο των εσόδων, μείωση των εισπράξεων από βασικές αγορές του Ελληνικού τουρισμού (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία), καταγράφηκαν στο ταξιδιωτικό ισοζύγιο τον Ιούλιο 2024, όπως ανακοίνωσε η Τράπεζα της Ελλάδος, σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα του 2023. Αντίστοιχη ήταν η μείωση της μέσης δαπάνης στο 7-μηνο (Ιανουάριος – Ιούλιος) κατά 5,7% στα 583,9 ευρώ, έναντι €618,9 τον Ιούλιο 2023 και €632,9 τον αντίστοιχο μήνα το 2022.
Όταν μιλάμε με τουριστικούς επιχειρηματίες, είναι έντονοι οι προβληματισμοί τους. Ξενοδόχοι έχουν επισημάνει τις αντιρρήσεις τους στην αύξηση των οικονομικών επιβαρύνσεων, την ανησυχία τους για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, την αρνητική διαφήμιση με τον υπερ-τουρισμό, την υπέρμετρη αύξηση των καταλυμάτων βραχυχρόνιας μίσθωσης, την λειψυδρία σε τουριστικά νησιά και την διαπιστούμενη αύξηση της μεταβίβασης της ιδιοκτησίας ελληνικών τουριστικών επιχειρήσεων σε ξένους.
Σε πολλές περιοχές – τουριστικούς προορισμούς της χώρας μας, οι Δημοτικές Αρχές, από την Μακεδονία μέχρι την Κρήτη και σε πολλά νησιά, με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας Τουρισμού, έχουν διοργανώσει εορταστικές εκδηλώσεις με μουσικές, με χορούς, με καλλιτεχνικές και πολιτιστικές δράσεις, πολύ χρήσιμες και για να προβάλλουν τον τουρισμό. Αλλά πουθενά δεν παρατήρησα να διοργανώνεται, όπως παλαιότερα, ένα συνέδριο / μια συζήτηση / μία ανταλλαγή απόψεων, σχετικά με τον τουρισμό, σχετικά με τις εξελίξεις και τις διαφοροποιήσεις που έχουν συμβεί κυρίως στην τελευταία διετία.
Μήπως είναι ευκαιρία να προβληματιστούμε για τις σημαντικές αλλαγές στις τουριστικές πελατειακές αγορές, για τις αλλαγές που επηρεάζουν την διαμόρφωση των τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών και στην μακροπρόθεσμη επίδραση των πολεμικών συρράξεων στην περιοχή μας;
Μήπως πρέπει να ξαναδούμε πιο πρακτικά όχι μόνο τη στόχευση, αλλά και το σχέδιο δράσης για την βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη, με περιβαλλοντικές πρακτικές, με εξειδίκευση για τη χώρα μας και όχι με τις γενικότητες;
Και μήπως πρέπει απλώς, αντί μόνο να αναπαυόμαστε στις δικές μας δάφνες, πιο εξειδικευμένα να δούμε τις δάφνες των γύρω μας, των άμεσων και των εν δυνάμει, ανταγωνιστικών προορισμών;
Ξέρουμε ότι η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία, θα συνεχίσουν να προηγούνται στην κατάταξη των τουριστικών προορισμών. Στον αμεσότερο όμως ανταγωνισμό μας, γνωρίζουμε για την Τουρκία, γνωρίζουμε για την Κροατία, τώρα αναπτύσσεται ιδιαίτερα η Αλβανία, ενώ η Σαουδική Αραβία ήδη στοχεύει στα 100 εκατομμύρια τουρίστες.
Εμείς έχουμε μία μοναδική ακτογραμμή, αλλά το Αιγαίο είναι πλέον και τουρκικό – “Turk-Aegean”, οι θαλάσσιες υποδομές μας υστερούν του ανταγωνισμού, συνεχίζουμε να στοχεύουμε στην γεωγραφική διάχυση του τουρισμού και στην χρονική διεύρυνση του, αλλά οι περισσότεροι ορεινοί όγκοι της χώρας μας έχουν έλλειψη επισκεπτών, ακόμη και ντόπιων κατοίκων, και πολλοί προορισμοί ουσιαστικά ‘κατεβάζουν τα ρολά’ για μερικούς μήνες το έτος, ενώ μικρότερα νησιά βρίσκονται στην «άγονη γραμμή» μετά την περίοδο τουριστικής αιχμής.
Μήπως είναι τώρα ευκαιρία να σημαίνει κάτι η Παγκόσμια Ημέρα Τουρισμού και για την Ελλάδα και να είναι και η ημέρα τουριστικής αναδρομής και προγραμματισμού;
Μήπως πρέπει να είναι ευκαιρία για επανέναρξη της καμπάνιας για το “χαμόγελο” και την ποιοτική αναβάθμιση των υπηρεσιών;
Μήπως ήρθε η ώρα να επανιδρύσουμε το Εθνικό Συμβούλιο Τουρισμού, με συμμετοχές έμπειρων επαγγελματιών, εμπειρογνωμόνων, ακαδημαϊκών, πολιτικών, και να συζητεί τους προβληματισμούς και να προτείνει ενέργειες αντιμετώπισης, και, επίσης, να συνεδριάζει επετειακά κάθε 27 Σεπτεμβρίου με θέμα “τι χρειάζεται ο ελληνικός τουρισμός για να μεγαλουργήσει”.
Ο Χρήστος Πετρέας είναι συνεργάτης Σύνταξης – Special Features Editor του Travel Daily News Media Network. Ως επιστημονικός / επιχειρησιακός / τουριστικός / στρατηγικός / εκπαιδευτικός / σύμβουλος σε υπουργεία, φορείς δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και επιχειρήσεις, επαγγελματικά ασχολείται με θέματα στρατηγικής επιχειρηματικής, τουριστικής και περιφερειακής ανάπτυξης και μάρκετινγκ προορισμών καθώς και ειδικών – εναλλακτικών μορφών, με υπέρ 25ετή εμπειρία στην Ελλάδα και σε ξένες χώρες (Βαλκάνια, Ευρώπη, ΗΠΑ, Αφρική, Μεσόγειο). Έχει σπουδάσει στις ΗΠΑ και έχει εκτεταμένο επιστημονικό, συγγραφικό και αρθρογραφικό έργο, από το 1988 (>200 συγγραφές – εργασίες – δημοσιεύσεις), στην ελληνική και στην αγγλική γλώσσα.
