Σύμφωνα με τον Richards (2012), o δημιουργικός τουρισμός, ως νέα μορφή πολιτιστικού τουρισμού, έχει ως κύρια χαρακτηριστικά του την εκπαίδευση, τη συμμετοχικότητατα και την ψυχαγωγία, ενισχύει τη τουριστική ζήτηση με τη διαδικασία παραγωγικότητας και συμβάλει στη βιωσιμότητα των τόπων με νέες μορφές ανάπτυξης και προώθησης.
Η λέξη «πολιτισμός» προέρχεται εννοιολογικά από την εξέλιξη των ανθρώπων λόγω της εγκατάστασής τους στις πόλεις, όπου και άρχισαν να διαμορφώνουν μια πιο εκλεπτυσμένη – ευγενή συμπεριφορά και να αποκτούν πιο απελευθερωμένα ήθη, εξ ου και ο προσδιορισμός «πολιτισμένος». Πρώτο-συναντάται στα τέλη του 18ου αιώνα με αρχές του 19ου στη Δυτική Ευρώπη, «νεότεροι χρόνοι», με άρχουσα κεντρική ιδέα τη βελτιστοποίηση του κοινωνικού συνόλου και τον εκπολιτισμό της Δύσης (νεωτερικότητα).
Σήμερα, η λέξη κουλτούρα χρησιμοποιείται ως συνώνυμη του πολιτισμού, αν και με πολλές εννοιολογικά και επιστημονικά ασύμφωνες προσεγγίσεις. Η παράδοση με τις «αυθεντικές» άυλες και υλικές κοινωνικές – θρησκευτικές και πολιτιστικές πτυχές αναβίωσης και αναπαράστασής της, από την αφήγηση του μύθου, τον εορτασμό των γιορτών και την αναβίωση των εθίμων αποτέλεσε ένα από τα βασικά κίνητρα περιηγητών και ταξιδιωτών παγκοσμίως.
Το πρώτο ‘οργανωμένο΄ δείγμα τουριστών – περιηγητών το γνωρίζει η Ελλάδα με την ανάπτυξη της ατμοκίνητης κρουαζιέρας, το 1833 (16 Απρίλη) και το πρώτο ατμόπλοιο, με το όνομα “François Ier”, το οποίο μετέφερε 60 περιηγητές. Η πρώτη αυτή κρουαζιέρα ξεκίνησε από την Νάπολη και κατέληξε στην Κωνσταντινούπολη, διήρκησε 4 μήνες και αποτέλεσε πρότυπο για την ανάπτυξη της Μεσογειακής κρουαζιέρας και του νεωτερικού τουρισμού, (Alain Servantie). Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο κος Χρήστος Ν. Τσιρώνης στο βιβλίο του «Κοινωνική Θεωρία και Τουρισμός»: ‘Η ανάπτυξη του τουρισμού ως κύριου χαρακτηριστικού του τρόπου ζωής των ανθρώπων αποτελεί απότοκο κοινωνικών, πολιτισμικών, οικονομικών και τεχνολογικών εξελίξεων.
Η τεχνολογική ανάπτυξη στην πρώιμη νεωτερικότητα πραγματώθηκε με εκρηκτικούς ρυθμούς επιφέροντας σημαντικές αλλαγές στη διασύνδεση μεταξύ κοινωνιών, οικονομιών και πολιτισμικών δομών σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ επιτάχυνε τη μετασχηματιστική δυναμική του σύγχρονου κόσμου σε ποικίλα επίπεδα. Οι ραγδαίες αλλαγές αυτής της περιόδου υπήρξαν στην πραγματικότητα η κορύφωση μακρόχρονων εξελίξεων, επιτελέστηκαν όμως με τέτοια εκπληκτική ταχύτητα (κυριολεκτικώς με αναπτυξιακά άλματα), ώστε η συνειδητοποίησή τους να αποτελεί τότε και τώρα ακόμη μια αναστοχαστική πρόκληση.’
Στις 2 Δεκεμβρίου 2022 πραγματοποιήθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού και τη Comunida De Madrid συνάντηση 18 ειδικών με θέμα ‘Η Διαχείριση του Πολιτιστικού Τουρισμού’ με στόχο τη συζήτηση και εξερεύνηση των προκλήσεων και τάσεων του πολιτιστικού τουρισμού. Οι συζητήσεις επικεντρώθηκαν στον εντοπισμό πτυχών που θέτουν σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα του πολιτιστικού τουρισμού, το αιώνιο δίλλημα μεταξύ διατήρησης και ανάπτυξης, και σε ποιο βαθμό είναι θεμιτό να εκμεταλλευτούμε τις πολιτιστικές αξίες μιας περιοχής για να επιτευχθεί η κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη. Η συνάντηση επικεντρώθηκε στη στρατηγική διαχείριση των πολιτιστικών πόρων για τους προορισμούς, συμπεριλαμβανομένης της πρόκλησης της διαχείρισης των τουριστικών ροών μέσω διαφορετικών διαδρομών ή συνδυασμένων προϊόντων. Οι ειδικοί συζήτησαν επίσης πώς να προωθήσουν λιγότερο γνωστούς προορισμούς που βρίσκονται εκτός των μεγάλων τουριστικών κυκλωμάτων ως τρόπο αποφυγής του κορεσμού των κύριων τουριστικών αξιοθέατων. Υπό αυτή την έννοια, για παράδειγμα, οι ειδικοί εξέτασαν τον κρίσιμο ρόλο της τουριστικής προώθησης, των στρατηγικών μάρκετινγκ και των συμπράξεων δημόσιου-ιδιωτικού τομέα για την ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού.
Ο Ion Vilcu, διευθυντής του Τμήματος Affiliate Members του UNWTO, τόνισε τη σημασία των πολιτιστικών αξιών για την προώθηση των προορισμών. Πρόσθεσε ότι «ο UNWTO παρέχει λύσεις στις συγκρούσεις που δημιουργεί ο τουριστικός κορεσμός σε σημαντικούς προορισμούς και πολιτιστικούς χώρους, καθώς και για την προώθηση της ανάπτυξης του τουρισμού σε λιγότερο γνωστές τοποθεσίες, τονώνοντας τη διατήρησή τους και ενισχύοντας τα θετικά αποτελέσματα που προκαλεί ο τουρισμός μέσω της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης».
Η διαφοροποίηση της ίδιας της πολιτιστικής κληρονομιάς, τόσο υλικής και όσο άυλης, επιτυγχάνεται ήδη με την παρουσίαση αυτής μέσω ανακαινισμένων ‘ξανά χρησιμοποιούμενων’ κτιριακών εγκαταστάσεων (βιομηχανική αρχαιολογία), δημιουργίας και ενίσχυσης ενεργών εμπλεκόμενων πολιτιστικών συλλόγων και φορέων, με τη χρήση νέων τεχνολογιών παραγωγής ήχου και εικόνας (νέες τάσεις μουσειακών παρουσιάσεων κ.α.) καθώς και χρήση όλων των πρόσφατων τεχνολογικών ΜΜΕ για την προβολή και προώθησή της, συμβάλλοντας στην αυθεντική εμπειρία του τουρίστα, δημιουργώντας νέους τουριστικούς προορισμούς και ενισχύοντας ήδη υπάρχοντες. Σύμφωνα με τον Richards (2012), o δημιουργικός τουρισμός, ως νέα μορφή πολιτιστικού τουρισμού, έχει ως κύρια χαρακτηριστικά του την εκπαίδευση, τη συμμετοχικότητατα και την ψυχαγωγία, ενισχύει τη τουριστική ζήτηση με τη διαδικασία παραγωγικότητας και συμβάλει στη βιωσιμότητα των τόπων με νέες μορφές ανάπτυξης και προώθησης, θέτοντας συμπρωταγωνιστές τις τοπικές κοινωνίες και οικειοποιώντας την πολιτιστική κληρονομιά στους επισκέπτες.
Ο κος Κώστας Χρ. Κατσιγιάννης, πολιτικός μηχανικός, πρώην Γενικός Διευθυντής Ε.Ο.Τ. δήλωσε σχετικά με τον πολιτιστικό και δημιουργικό τουρισμό: “Ένα δυναμικό τμήμα του πολιτιστικού τουρισμού είναι ο δημιουργικός τουρισμός, όπου ο επισκέπτης συμμετέχει ενεργά σε τοπικές δραστηριότητες που έχουν σχέση με τα ήθη και τα έθιμα μιας περιοχής. Εδώ η τέχνη βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των τουριστών, η δε καλλιτεχνική πρακτική εισάγεται στον τουρισμό σε τοπικό επίπεδο. Διοργανώνονται όλο και περισσότερα ταξίδια ειδικού ενδιαφέροντος, όπου για παράδειγμα ο επισκέπτης μπορεί να συμμετέχει σε μια χορωδία, σε χορευτικές εκδηλώσεις ή να μαγειρεύει τοπικά φαγητά, χωρίς να είναι πλέον παθητικός θεατής των δρώμενων. Είναι ενδιαφέρον να αναφερθεί ότι ήδη από το 2010 τρεις ευρωπαϊκές πόλεις με μεγάλο πολιτιστικό απόθεμα, το Παρίσι, η Βαρκελώνη και η Ρώμη δημιούργησαν διεθνές δίκτυο δημιουργικού τουρισμού με στόχο να προβληθούν και άλλοι προορισμοί με δραστηριότητες όπως η παραδοσιακή χειροτεχνία, οι πλαστικές τέχνες, η φωτογραφία, ο κινηματογράφος και πολλά άλλα παρεμφερή επαγγέλματα.”
Η Γιώτα Μοσχοπουλίδου είναι πτυχιούχος Διοίκησης Τουριστικών Επιχειρήσεων και Απόφοιτη Μεταπτυχιακού ΔΠΜΣ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με επιστημονική κατεύθυνση “Τουρισμός και Περιφερειακή Ανάπτυξη”.
Δραστηριοποιείται ως Επιστημονική Σύμβουλος Τουριστικής Ανάπτυξης, με πολυετή εμπειρία στο φάσμα του τουριστικού γίγνεσθαι και εξειδίκευση στο Τουριστικό Μάρκετινγκ και την Περιφερειακή Ανάπτυξη.
Ως επιστημονική συντάκτρια του TravelDailyNews αρθρογραφεί πάνω σε θέματα Ανάπτυξης/Βιωσιμότητας/Καινοτομίας- Τεχνολογίας/Εναλλακτικών Μορφών και Πολιτισμού. Είναι υπεύθυνη για τις βιβλιοπαρουσιάσεις του επιστημονικού κλάδου του τουρισμού.
