Ενώ η Ελλάδα αναπτύχθηκε τουριστικά στα τελευταία 50 χρόνια κυρίως βασισμένη στο γνωστό μοντέλο «ήλιος – θάλασσα – παραλία» και με πολύ λιγότερη έμφαση στις μη παράκτιες περιοχές, μόνο συγκριτικά στα τελευταία χρόνια βλέπουμε δράσεις για την ανάπτυξη της ενδοχώρας και την ανάδειξη δραστηριοτήτων σε ορεινές περιοχές, στο πλαίσιο των εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Όμως, η στρατηγική γεωγραφικής διάχυσης του τουρισμού σε όλη την επικράτεια, και η στρατηγική διεύρυνσης της τουριστικής περιόδου σε δωδεκάμηνο, σαφώς συνδυάζονται και προϋποθέτουν και την ανάπτυξη τουρισμού στους ορεινούς όγκους και στα Ελληνικά βουνά. Δυστυχώς, είναι αναγκαίες ακόμη παρεμβάσεις και ενέργειες, διοικητικές, νομοθετικές, διαδικαστικές, που πρέπει να υλοποιηθούν για να αξιοποιήσουμε αποτελεσματικά τον πλούτο των Ελληνικών βουνών.
Διαβάστε στο ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ – Περιγραφή των δυνατοτήτων και των προοπτικών ανάπτυξης τουρισμού στους ορεινούς όγκους.
ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ – Προτεινόμενες ενέργειες και αντιμετώπιση εκκρεμοτήτων.
Θα αναφέρω[ii] με συντομία τις σημαντικότερες και ενδεικτικές ενέργειες (που έχουν επισημανθεί και από τα σωματεία – μέλη της ομοσπονδίας Φυσιολατρικών Ορειβατικών και Εκδρομικών Σωματείων Ελλάδος – ΟΦΟΕΣΕ), που χρειάζονται για να υποστηρίξουν την συνέχεια και περισσότερη αξιοποίηση των βουνών. Οι προοπτικές, όπως αναφέρθηκε και στο Πρώτο Μέρος είναι πολύ θετικές.
Όσον αφορά την χειμερινή χιονοδρομία αυτή είναι αρκετά θεσμοθετημένη, αν και πρέπει να ορισθούν οι υποχρεώσεις και αρμοδιότητες των «πιστέρ» για την παρακολούθηση της ασφάλειας των διαδρομών, και να οριστούν οι προδιαγραφές των «εκπαιδευτών» (που δεν είναι απαραίτητο να είναι πιστοποιημένοι «προπονητές»).
Όσον αφορά την ανάπτυξη της πεζοπορίας και της ορειβασίας, στην Ελλάδα αντιμετωπίζουμε τρία θέματα:
- την ανεπαρκή διαφοροποίηση των πεζοπορικών και ορειβατικών μονοπατιών – διαδρομών – τα πεζοπορικά μονοπάτια είναι μονοπάτια ήπιας περιήγησης στον ορεινό χώρο από ένα σημείο σε ένα άλλο, ενώ τα ορειβατικά μονοπάτια – διαδρομές ουσιαστικά στοχεύουν να φτάσουν σε μία κορυφή βουνού,
- την έλλειψη ενιαίας διαβάθμισης της δυσκολίας των διαδρομών – μονοπατιών με βάση συγκεκριμένες κλίμακες που αναφέρονται και διευκολύνουν τον επισκέπτη να επιλέξει το μονοπάτι ή την διαδρομή που μπορεί να εκτελέσει, χωρίς ούτε να έχει ιδιαίτερη σωματική καταπόνηση, αλλά κυρίως χωρίς να κινδυνεύσει – και μιλάμε περισσότερο για τις ορειβατικές διαδρομές,
- την ανεπάρκεια του ενιαίου σχεδίου σήμανσης των πεζοπορικών και ορειβατικών διαδρομών, με τέτοιο τρόπο ώστε όταν ένας πεζοπόρος ή ένας ορειβάτης βλέπει μπροστά του ένα συγκεκριμένο σήμα και μπορεί να το αναφέρει σε μία περίπτωση ανάγκης ή ατυχήματος, να μπορεί το Κέντρο Επειγόντων Περιστατικών βοήθειας ή διάσωσης, να ξέρει ακριβώς πού βρίσκεται αυτός ο πεζοπόρος ή ορειβάτης, με τις γεωγραφικές συντεταγμένες του.
Πεζοπορία στην ύπαιθρο
Η διαβάθμιση για την ορεινή πεζοπορία και ορειβασία είναι πάρα πολύ χρήσιμη και πρέπει να περιλαμβάνεται και στην προβολή των διαφόρων περιοχών που προσφέρονται για αυτή τη δραστηριότητα και απευθύνονται σε ενδιαφερόμενους επισκέπτες τουρίστες, ώστε να μπορούν να διαλέξουν αυτήν ή αυτές που τους ταιριάζουν. Το σύστημα που ισχύει σήμερα στην Ελλάδα εφαρμόζεται περιστασιακά και δεν υπάρχει σαφής καταγραφή για ενημέρωση των επισκεπτών πριν ταξιδέψουν.
Στο θέμα των δομών διαμονής των επισκεπτών τουριστών του ορεινού τουρισμού, ιδίως όταν είναι έξω από τα όρια των οικισμών και χωριών πού βρίσκονται στους ορεινούς όγκους, υπάρχουν τα ορεινά καταφύγια, αλλά πολλές φορές η ζήτηση είναι μεγάλη και η δυναμικότητα των καταφυγίων δεν επαρκεί. Παρατηρούμε λοιπόν, υπαίθρια κατασκήνωση και διανυκτέρευση στην ύπαιθρο, είτε διότι σε κάποιες περιοχές δεν υπάρχει κοντά ορειβατικό καταφύγιο, είτε διότι το ορειβατικό καταφύγιο δεν έχει επαρκή δυναμικότητα να καλύψει τη ζήτηση.
… φθάνοντας σε ορειβατικό καταφύγιο
Με βάση Νόμο του 1976, η υπαίθρια κατασκήνωση απαγορεύεται στην Ελλάδα παντού και θα έπρεπε να υπάρξει μία διαφοροποίηση για το υπαίθριο camping, για να ενισχύει τον ορειβατικό – φυσιολατρικό τουρισμό, τουλάχιστον σε περιοχές με μεγαλύτερο υψόμετρο, όπου δεν υπάρχει δάσος και άρα είναι μειωμένο το ρίσκο ορεινής πυρκαγιάς.
Νομοθετικά, εκκρεμεί σαφής προσδιορισμός για την διαδικασία αδειοδότησης των αθλητικών δραστηριοτήτων αναψυχής, που πρέπει να ρυθμιστεί με συνεργασία της Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού και του Υπουργείου Τουρισμού. Εκκρεμούν ακόμη να εκδοθούν Υπουργικές Αποφάσεις που προβλέπονται από τον Νόμο 4582/2018, και πολλοί ορισμοί, για να έχουμε κοινή αντίληψη, για τί μιλάμε. Διατάξεις που αφορούν «αθλητισμό αναψυχής για όλους» που έχει θεσμοθετήσει η Γενική Γραμματεία Αθλητισμού, δεν έχουν ενταχθεί αντίστοιχα στην τουριστική νομοθεσία.
Δεν είναι σαφές τι είδους συνοδούς ή οδηγούς, πρέπει να παρέχουν στους επισκέπτες – τουρίστες, οι οργανωτές δραστηριοτήτων υπαίθριας αναψυχής, προκειμένου να εξασφαλίζεται η ασφάλεια στην κάθε δραστηριότητα. Εκκρεμεί ακόμα το θέμα της εκπαίδευσης των οδηγών – συνοδών – αρχηγών στις δραστηριότητες, κυρίως αυτές που ενέχουν κάποια επικινδυνότητα και υπάρχει ή η ασάφεια προδιαγραφών, ή η δυσκολία διευκρινίσεων των προϋποθέσεων ή των υποχρεώσεων, που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη. Η Πολιτεία έχει αφήσει χωρίς σαφείς διατάξεις τις προδιαγραφές των γνώσεων και δεξιοτήτων, και δεν πιστοποιεί Δημόσιος Φορέας, ενώ είναι ασαφές και το πλαίσιο των επαγγελματικών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων.
Οι υπαίθριες δραστηριότητες οργανώνονται από πολλούς και τα τελευταία χρόνια με την ανάπτυξη του Internet βλέπουμε ανακοινώσεις – διαφημίσεις για τέτοιες δραστηριότητες, χωρίς να μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για τις προϋποθέσεις τις προδιαγραφές της δραστηριότητας και τις ενέργειες για την εξασφάλιση αποφυγής ατυχημάτων. Δυστυχώς έχουμε παραδείγματα σοβαρών ατυχημάτων που πιθανόν να μπορούσαν να μη συμβούν, εάν είχαν ξεκαθαριστεί σαφώς οι προϋποθέσεις.
Ο συγγραφέας Χρήστος Πετρέας, με φόντο τις Αλβανικές Αλπεις
Σε άλλες χώρες της Ευρώπης (όπως Ιταλία, Αυστρία, Γαλλία και Ελβετία) που έχουν πολλές δραστηριότητες στους ορεινούς όγκους, υπάρχουν νομίζω πολύ χρήσιμα παραδείγματα, από τα οποία μπορούμε να αντλήσουμε και ιδέες και διατάξεις, αλλά και προδιαγραφές για τις διαδικασίες διάσωσης.
Για την τουριστική ανάπτυξη των βουνών, είναι προφανές ότι πρέπει να υπάρχει και ιδιαίτερη πρόβλεψη για την προβολή των δραστηριοτήτων, του τρόπου με τον οποίο υλοποιούνται, των αδειοδοτημένων παρόχων υπηρεσιών δραστηριοτήτων υπαίθρου, των σχετικών διαβαθμίσεων επικινδυνότητας, καθώς και των τυχόν προϋποθέσεων που πρέπει να πληρούν οι ενδιαφερόμενοι να ασχοληθούν στην δραστηριότητα επισκέπτες τουρίστες. Ελπίζουμε ότι με το νέο έτος και την αυξημένη τουριστική δραστηριότητα που είχαμε εφέτος, και με την δηλωμένη κυβερνητική στρατηγική για 12-μηνο τουρισμό και στους ορεινούς όγκους, θα δούμε να αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά οι εκκρεμότητες.
[1] Ευχαριστούμε για την διάθεση φωτογραφιών, για την φωτο via ferrate Walther Luecker on Unsplash, για τις άλλες τους Κωνσταντίνο Παπαδημητρίου και Γιώργο Πρίντεζη
[1] Ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΕΤΡΕΑΣ είναι εκλεγμένος ως Αριστίνδην Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΟΦΟΕΣΕ, σε δεύτερη τριετή θητεία, έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με έργα στρατηγικής ανάδειξης των ορεινών όγκων της Ελλάδας (μεταξύ των οποίων 1995: «Μελέτη Χωροταξικής Κατανομής και Προοπτικών Ανάπτυξης Ορεινού Τουρισμού στην Ελλάδα», 2000: «Μελέτη για την Αξιοποίηση των Ορεινών Όγκων της Στερεάς Ελλάδος» ), έχει εκπονήσει στρατηγικές μελέτες και έρευνες πεδίου για εναλλακτικές μορφές τουρισμού εκτός από την Ελλάδα και σε επίπεδο χώρας, στην Ρουμανία (το 2006 για τον προσδιορισμό εναλλακτικών μορφών τουρισμού στις Περιφέρειες της Ρουμανίας, στο πλαίσιο της στρατηγικής του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος 2007-2013), στην Βόρεια Μακεδονία (το 2003-2004 για την τουριστική ανάπτυξη του βουνού Pelister – Περιστέρι 2601 μ. υψόμετρο, στην νότια ζώνη της χώρας), και στην Αλβανία (το 2020-2021 για την τουριστική ανάπτυξη της Βόρειας Αλβανίας).
Ο Χρήστος Πετρέας είναι συνεργάτης Σύνταξης – Special Features Editor του Travel Daily News Media Network. Ως επιστημονικός / επιχειρησιακός / τουριστικός / στρατηγικός / εκπαιδευτικός / σύμβουλος σε υπουργεία, φορείς δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και επιχειρήσεις, επαγγελματικά ασχολείται με θέματα στρατηγικής επιχειρηματικής, τουριστικής και περιφερειακής ανάπτυξης και μάρκετινγκ προορισμών καθώς και ειδικών – εναλλακτικών μορφών, με υπέρ 25ετή εμπειρία στην Ελλάδα και σε ξένες χώρες (Βαλκάνια, Ευρώπη, ΗΠΑ, Αφρική, Μεσόγειο). Έχει σπουδάσει στις ΗΠΑ και έχει εκτεταμένο επιστημονικό, συγγραφικό και αρθρογραφικό έργο, από το 1988 (>200 συγγραφές – εργασίες – δημοσιεύσεις), στην ελληνική και στην αγγλική γλώσσα.
