Παρέμβαση του Συνηγόρου του Πολίτη αναφορικά με την έκδοση διαβατηρίων από την ΕΛ.ΑΣ.

Επιστολή προς τα υπουργεία Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης για τα προβλήματα στα ηλεκτρονικά “αρχεία καταζητούμενων”, που έχουν ως αποτέλεσμα τη σύλληψη πολιτών κατά τη διαδικασία έκδοσης διαβατηρίων από την Ελληνική Αστυνομία (ΕΛ.ΑΣ.), απέστειλε<...>πριν λίγες μέρες ο Συνήγορος του Πολίτη, με αφορμή τις περιπτώσεις που τέθηκαν υπόψιν του, όπως:

• σύλληψη λόγω συνωνυµίας και ελλιπούς εγγραφής στοιχείων του πραγµατικού καταζητουµένου (λ.χ. χωρίς πατρώνυµο)
• σύλληψη εξ αιτίας της παράλειψης των δικαστικών ή εισαγγελικών αρχών να διαβιβάσουν, προς καταχώριση, την πληροφορία περί εξάλειψης της ποινής ή άρσης του περιοριστικού µέτρου (παύση δίωξης, απαλλαγή, αναστολή, παραγραφή)
• άρνηση των αστυνοµικών αρχών να κρίνουν αυτοδυνάµως ακόµη και αντιρρήσεις περί οφθαλµοφανούς έλλειψης ταυτοπροσωπίας (λ.χ. λόγω ηλικίας)
• άρνηση των αστυνοµικών αρχών να δεχθούν ακόµη και αποδείξεις εξάλειψης της ποινής ή της υποδικίας (όπως µιάν αθωωτική δικαστική απόφαση)
• κράτηση επί τριήµερο αργίας λόγω αδυναµίας επικοινωνίας µε εισαγγελική αρχή προς διερεύνηση των αντιρρήσεων του συλληφθέντος
• ρητή άρνηση του εισαγγελέως υπηρεσίας να επιληφθεί των αντιρρήσεων του συλληφθέντος εκτός του συνήθους ωραρίου ή σε ηµέρα αργίας
• κράτηση για ασήµαντη χρηµατική ποινή, επιβληθείσα ερήµην (ως «αγνώστου διαµονής»), της οποίας η εξαγορά είναι αδύνατη λόγω αργιών.

Μετά από ανάλυση του νοµικού καθεστώτος που διέπει τα «αρχεία καταζητουµένων», παρουσίαση της σηµερινής τους κατάστασης και διατύπωση προβληµατισµών για αυτή καθ’ εαυτήν τη νοµιµότητα της διασταύρωσης στοιχείων επ’ ευκαιρία διαδικασιών που δεν σχετίζονται µε την αστυνόµευση, ο Συνήγορος του Πολίτη καταλήγει σε πρακτικές προτάσεις για τον κατά περίπτωση χειρισµό των περιπτώσεων, όπου διαπιστώνεται καταχώριση κάποιου πολίτη ως καταζητουµένου. Οι προτάσεις αυτές:

• εντάσσονται στο πλαίσιο του ισχύοντος δικαίου,
• εκπονήθηκαν µε κύριο γνώµονα την τήρηση της αρχής της αναλογικότητας και τη διαφύλαξη της προσωπικής ελευθερίας των πολιτών,
• αφορούν κάθε έλεγχο (όχι µόνο τον επ’ ευκαιρία έκδοσης διαβατηρίου) και
• θα πρέπει να συνδυασθούν µε ευρεία και ριζική εκκαθάριση των αρχείων.

Ειδικότερα:

• Πρώτον, µέχρις ότου τα αρχεία εκκαθαρισθούν πλήρως από διωκτικά έγγραφα στα οποία δεν έχουν συµπληρωθεί όλα τα προβλεπόµενα πεδία, η αµφισβήτηση της ταυτοπροσωπίας µεταξύ συλλαµβανόµενου και εγγεγραµµένου θα πρέπει να επιλύεται µε αναγνώριση ακυρότητας των ελλιπών εγγραφών.
• Δεύτερον, µέχρις ότου εξασφαλισθούν εγγυήσεις για διαρκή αυτεπάγγελτη καταχώριση νοµικών ή πραγµατικών γεγονότων τα οποία αίρουν την ισχύ της δίωξης ή την εκτελεστότητα της καταδίκης (παύση δίωξης, απαλλαγή, αναστολή, παραγραφή), η αµφισβήτηση της ισχύος του διωκτικού εγγράφου θα πρέπει να εξετάζεται αυτοδυνάµως και εκ των ενόντων από τις αστυνοµικές αρχές, οι οποίες, σε περίπτωση αµφιβολίας, θα πρέπει να επιτρέπουν στον συλληφθέντα ν’ αποχωρήσει, κρατώντας τα στοιχεία του και τάσσοντάς του εύλογη προθεσµία προκειµένου να προσφύγει στις αρµόδιες δικαστικές αρχές για την οριστική τακτοποίηση της εκκρεµότητας.
• Τρίτον, σε περιπτώσεις όπου ο συλληφθείς παραδέχεται την ταυτοπροσωπία αλλ’ αγνοούσε την καταδίκη και πάντως δηλώνει πρόθυµος να καταβάλει το ποσό µετατροπής ή τη χρηµατική ποινή, οι αστυνοµικές αρχές θα πρέπει οµοίως να του επιτρέπουν ν’ αποχωρήσει, κρατώντας τα στοιχεία του και τάσσοντάς του εύλογη προθεσµία προκειµένου να διευθετήσει την αποπληρωµή
• Τέλος, θα πρέπει να προβλεφθούν εξαιρέσεις για τις περιπτώσεις όπου είτε η σοβαρότητα του αδικήµατος και το ύψος της ποινής επιτάσσουν αυξηµένη εγρήγορση υπέρ της δηµόσιας ασφάλειας, είτε τυχόν εξατοµικευµένες υπόνοιες διαφυγής δικαιολογούν τη µη επίδειξη ανάλογης εµπιστοσύνης.