Στην Ελλάδα, ο τουρισμός απασχολεί περίπου ένα εκατομμύριο εργαζομένους, συμβάλλοντας σημαντικά στο ΑΕΠ. Παρόλα αυτά, η εναλλαγή προσωπικού στον κλάδο είναι υψηλή, φτάνοντας το 30%-73% παγκοσμίως, με προκλήσεις στη στελέχωση και τον προγραμματισμό, επηρεάζοντας τη συνολική σταθερότητα του κλάδου.
Ο τουρισμός σε παγκόσμια κλίμακα αποτελεί έναν από τους ταχύτερα αναπτυσσόμενους οικονομικούς τομείς και βασικό μοχλό κοινωνικοοικονομικής προόδου των κρατών. Για τις αναπτυσσόμενες χώρες αποτελεί μία από τις κυριότερες εισοδηματικές πηγές καθώς ο επιχειρηματικός όγκος του τουριστικού κλάδου, πολλές φορές, ξεπερνά αυτόν του κλάδου της διατροφής, των αυτοκινήτων, ακόμη και των πετρελαϊκών εξαγωγών. Τα οφέλη της ανάπτυξης και εξάπλωσης του τουρισμού είναι άμεσα τόσο στην οικονομία όσο και στην απασχόληση άλλων σχετικών κλάδων όπως γεωργία, μεταφορές, επικοινωνίες. Οι διεθνείς αφίξεις τουριστών, για τον Ιανουάριο-Ιούλιο του 2023, έφτασαν το 84% των προπανδημικών επιπέδων (UNWTO).
Στην Ελλάδα, στον τομέα του τουρισμού απασχολούνται περίπου ένα εκατομμύριο εργαζόμενοι, συνεισφέροντας περί του ενός πέμπτου στο ΑΕΠ της χώρας, καθώς ενισχύει παράλληλα άλλους κλάδους της οικονομίας. Παραταύτα, τα ποσοστά εναλλαγής εργαζομένων στον κλάδο της φιλοξενίας παγκοσμίως κυμαίνονται μεταξύ 30% – 73% και είναι πολύ υψηλότερα από ό,τι σε άλλους τομείς, όπου κυμαίνεται περίπου 12% – 15%.
Το προσωπικό στον κλάδο της φιλοξενίας μπορεί να είναι πολύπλοκο και πολυδιάστατο, ακόμη και στις καλύτερες συνθήκες, με ιδιαίτερες προκλήσεις στην στελέχωση και στον προγραμματισμό και με υψηλό το ποσοστό εναλλαγής των εργαζομένων, χαρακτηριστικά που δυσκολεύουν σημαντικά τη στελέχωση των τμημάτων φιλοξενίας.
Η εποχικότητα, τα ωράρια, η ‘προσωρινότητα’ της εργασίας ανάμεσα στα διαλείμματα σπουδών και μεταβατικών περιόδων στη ζωή των εργαζομένων και φυσικά η εργοδοσία, αποτελούν βασικούς λόγους εγκατάλειψης της δουλειάς στο κλάδο του τουρισμού και της φιλοξενίας. Οι ειδικοί ανθρώπινου δυναμικού θεωρούν υγιές το ετήσιο ποσοστό κύκλου εργαζομένων στο 10% – 15%, σε όλους τους κλάδους της οικονομίας. Ωστόσο, σύμφωνα με το Γραφείο Στατιστικών Εργασίας ΗΠΑ, ο κύκλος εργαζομένων στον κλάδο της φιλοξενίας κυμαίνεται ετησίως στο 70-80%.
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τη έρευνα του ΙΝΣΕΤΕ, για το καλοκαίρι του 2022 καταγράφηκαν 60.225 ελλείψεις θέσεων, ποσοστό έλλειψης 23%, δηλαδή 1 στις 5 θέσεις στο χώρο της φιλοξενίας δεν καλύφθηκε, με την μεγαλύτερη έλλειψη στο τμήμα οροφοκομίας – καμαριέρες με ποσοστό 12% του συνόλου των ελλείψεων και 18% επί του συνόλου των θέσεων, ήτοι 7.360 κενές θέσεις. Τις λιγότερες ελλείψεις προσωπικού σε σχέση με τις ανάγκες τους, τις είχαν τα ξενοδοχεία 5 αστέρων, σε ποσοστό 15%, ενώ τις περισσότερες ελλείψεις προσωπικού τα ξενοδοχεία 4 και 3 αστέρων, με ποσοστά 27% και 26% αντίστοιχα.
Η Ράνια Δεϊμέζη, διευθύντρια ανθρωπίνων πόρων Ελλάδας, ΕΜΕΑ, Hyatt Inclusive, World of Hyatt, τοποθετείται επί του θέματος:
-Τα ξενοδοχεία δίνουν μάχη για να επαναφέρουν το προσωπικό τους στα προ πανδημίας επίπεδα. Μια πρόσφατη έρευνα σε 200 ξενοδοχεία που διεξήχθη από την American Hotel & Lodging Association (AHLA) αποκάλυψε ότι το 87% των ξενοδοχείων στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν αρκετό προσωπικό και το 36% των ερωτηθέντων ανέφεραν ‘σοβαρές ελλείψεις’ προσωπικού. Για το 43% των ξενοδοχείων, οι ρόλοι της οροφοκομίας επισημάνθηκαν ως οι πιο σοβαρά υποστελεχωμένοι. Η AHLA επισημαίνει ότι παρόμοιες ελλείψεις προσωπικού επεκτείνονται στα ξενοδοχεία σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς η απασχόληση στον ξενοδοχειακό κλάδο μειώθηκε κατά, σχεδόν, 400.000 θέσεις εργασίας μεταξύ Φεβρουαρίου 2020 και Αυγούστου 2022, με περισσότερες από 115.000 θέσεις εργασίας να παραμένουν ακόμη ακάλυπτες.
Στη Ρόδο από τους 52.000 εργαζόμενους που καταγράφονται ως εργατικό δυναμικό, οι 42.000 είναι εποχικά απασχολούμενοι – μονοκαλλιέργεια του τουρισμού – δεν αρκούν όμως. Ο παραδοσιακά νούμερο ένα τουριστικός προορισμός της χώρας μας αντιμετωπίζει πλέον το σοβαρότερο πρόβλημα, καθώς αρκετοί εποχιακά εσωτερικοί μετανάστες επιλέγουν να παραμείνουν στην ευρύτερη περιοχή διαμονής τους, κυρίως από περιοχές της Βορείου Ελλάδος ή να μεταναστεύσουν εκτός χώρας, μιας και η ζήτηση είναι μεγάλη στο εξωτερικό.
Κατά τη γνώμη της κυρίας Δεϊμέζη η σημερινή κακή εικόνα του κλάδου έχει πολλές πτυχές και ήρθε η ώρα του επαναπροσδιορισμού:
-Αυτά που συχνά αναφέρονται από τη νέα γενιά και οφείλουμε, είτε συμφωνούμε είτε όχι, να τα ακούσουμε, είναι οι απαρχαιωμένες διοικητικές δομές, οι μη προκαθορισμένες ώρες εργασίας – κυρίως οι βάρδιες- οι μη ικανοποιητικοί χώροι διαμονής και φυσικά οι μη ξεκάθαροι όροι συνεργασίας. Προκειμένου να γίνει ο κλάδος ξανά ελκυστικός, αυτές οι συνθήκες πρέπει να αλλάξουν ώστε οι νέοι επαγγελματίες να ενδιαφέρονται περισσότερο. Πρέπει να δημιουργήσουμε ‘κουλτούρες υπεράσπισης’ στις οποίες οι νέοι θα νιώθουν άνετα.
Οι προσδοκίες της νέας γενιάς για τον χώρο εργασίας βασίζονται στην αξία και συνάδουν με τα προσωπικά της ήθη, ενώ η διαφορετικότητα, η ισότητα και η συμπερίληψη εκτιμώνται ιδιαίτερα, όπως εξίσου η ασφάλεια, η επικοινωνία και η διαφάνεια. Παρόλο που οι νέοι έχουν τη φήμη ότι είναι ‘κολλημένοι στις οθόνες’ τους, οι εργαζόμενοι αυτής της γενιάς φαίνεται στην πραγματικότητα να δίνουν μεγάλη αξία στις σχέσεις και στην προσωπική επικοινωνία στο χώρο εργασίας. Επιζητούν προσοχή, θέλουν να νοιώθουν πως τους εκτιμούν και πως οι ανάγκες τους αναγνωρίζονται.
Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η έλλειψη ειδικευμένων εργαζομένων, απαιτούνται κοινές προσπάθειες από τη βιομηχανία, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και τις εταιρείες. Για να αυξηθεί η ελκυστικότητα του κλάδου, είναι σημαντικά απαραίτητο για κάθε μεμονωμένη εταιρεία να συνειδητοποιήσει τον ρόλο της σε αυτή τη ‘διαδικασία’. Στόχος δεν είναι η επιχειρηματολογία του ‘γιατί να μην πας στο ανταγωνιστικό ξενοδοχείο να δουλέψεις’, αλλά η δημιουργία ενός εργασιακού περιβάλλοντος θελκτικό για τον κάθε εργαζόμενο, μέσα στο οποίο θα μπορέσει να προσδώσει αξία με την γνώση του αλλά και να λάβει αντίστοιχα την αξία που θα τον εξελίξει ως άνθρωπο και επαγγελματία.
Η κυρία Δεϊμέζη υποστηρίζει θερμά πως: “Δεν υπάρχει μαγική συνταγή επιτυχίας στον κλάδο. Αυτό που χρειάζεται να επανέλθει στο χώρο της φιλοξενίας είναι η αυθεντικότητα, αρχικά αναφορικά με τον εαυτό μας και εν συνεχεία με τους συνεργάτες μας. Είναι ομαδικό σπορ ο τουρισμός! Πολλοί άνθρωποι εγκαταλείπουν τα τελευταία χρόνια στο χώρο τον ‘αληθινό τους εαυτό’ αναλαμβάνοντας ευθύνες και μπαίνοντας σε ρόλους βεβιασμένα, αυτό όμως έχει αντίκτυπο στο σύνολο του κλάδου και των προσφερόμενων υπηρεσιών. Αλυσιδωτά, επηρεάζεται η ποιότητα καθώς η υπηρεσία παρέχεται βεβιασμένα. Δημιουργούνται σχέσεις απορριπτικές, όπου αποδεδειγμένα οδηγούν σε έλλειψη αυθεντικότητας και ξεσπάσματος επιθετικών συμπεριφορών.”
Αν και η κατάσταση είναι επί του παρόντος δυσμενής για τον κλάδο του τουρισμού, απέχει πολύ από μια χαμένη μάχη και οι ιδέες για το πώς να αντιμετωπιστεί η κρίση είναι τόσο διαφορετικές όσο και ο ίδιος ο κλάδος. Ένα είναι σίγουρο, ο τουρισμός και η φιλοξενία ήταν, είναι και θα είναι ένας κλάδος βασισμένος στον ανθρώπινο παράγοντα και η εφαρμογή μέτρων για την υποστήριξη των αναγκών των ανθρώπων μας –του προσωπικού– είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να ξεκινήσουμε. Με το να ακούσει η κάθε επιχείρηση τους εργαζομένους της θα βρεθεί τι είναι σημαντικό και πολύτιμο για αυτούς και θα δοθεί η σωστή κατεύθυνση πάνω στην οποία πρέπει να εργαστεί.
Η Γιώτα Μοσχοπουλίδου είναι πτυχιούχος Διοίκησης Τουριστικών Επιχειρήσεων και Απόφοιτη Μεταπτυχιακού ΔΠΜΣ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με επιστημονική κατεύθυνση “Τουρισμός και Περιφερειακή Ανάπτυξη”.
Δραστηριοποιείται ως Επιστημονική Σύμβουλος Τουριστικής Ανάπτυξης, με πολυετή εμπειρία στο φάσμα του τουριστικού γίγνεσθαι και εξειδίκευση στο Τουριστικό Μάρκετινγκ και την Περιφερειακή Ανάπτυξη.
Ως επιστημονική συντάκτρια του TravelDailyNews αρθρογραφεί πάνω σε θέματα Ανάπτυξης/Βιωσιμότητας/Καινοτομίας- Τεχνολογίας/Εναλλακτικών Μορφών και Πολιτισμού. Είναι υπεύθυνη για τις βιβλιοπαρουσιάσεις του επιστημονικού κλάδου του τουρισμού.
