15 προτάσεις με αφορμή το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό

Χθες το πρωί, η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ, σε συνέχεια της απόφασής της για ευρεία διαβούλευση με<...> εμπλεκόμενους φορείς όταν προκύπτουν σημαντικά ζητήματα που θα επηρεάσουν την οικονομική και κοινωνική ζωή του τόπου τις επόμενες δεκαετίες, διοργάνωσε στη Βουλή ανοιχτή συζήτηση με αντικείμενο: Το Σχέδιο της Κοινής Υπουργικής Απόφασης του ΥΠΕΧΩΔΕ για το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο του Τουρισμού.

Η συζήτηση διοργανώθηκε λόγω του ότι προβλέπεται σύντομα η συνυπογραφή της παραπάνω ΚΥΑ, η οποία και θα έχει σοβαρότατες επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον, στο τοπίο και στην πολιτιστική κληρονομιά της χώρας, κυρίως στον ευαίσθητο νησιωτικό χώρο και τις παράκτιες περιοχές. Τις θέσεις της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ παρουσίασε ο πρόεδρός της, κ. Αλέκος Αλαβάνος.

Στη συζήτηση συμμετείχαν με παρεμβάσεις οι:

– `Αννα Φιλίνη, βουλευτής & υπεύθυνη Κ.Ο. ΣΥΡΙΖΑ για θέματα ΥΠΕΧΩΔΕ
– Ράνια Κλουτσινιώτη, εκπρόσωπος ΤΕΕ στο ΕΣΧΣΑΑ
– Μάρθα Χουσιανάκου, εκπρόσωπος ΣΕΠΟΧ στο ΕΣΧΣΑΑ
– Γεράσιμος Φωκάς, πρόεδρος ΞΕΕ, μέλος ΕΣΧΣΑΑ
– Κρίτων Αρσένης, συνεργάτης Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος & Πολιτιστικής Κληρονομιάς, εκπρόσωπος περιβαλλοντικών οργανώσεων στο ΕΣΧΣΑΑ
– Μαρία Καραμανώφ, μέλος Δ.Σ. Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος & Βιωσιμότητας
– Νίκος Συρμαλένιος, νομαρχιακός σύμβουλος Ν. Κυκλάδων
– Βάνα Σφακιανάκη, μέλος Δ.Ε. ΤΕΕ Ανατολικής Κρήτης
– Τσαμπίκα Διαμαντή, πρόεδρος αντιπροσωπείας ΤΕΕ Δωδεκανήσου
– Μίνα Ξηροτύρη, υπεύθυνη Τμ. Χωροταξίας, Περιφερειακής Ανάπτυξης @ Δημοσίων Έργων του ΣΥΝ
– Μπέττυ Χατζηνικολάου, μέλος Επιτροπής Τουρισμού του ΣΥΝ

Ο κ. Αλαβάνος, κατά τη διάρκεια της ομιλίας του, ανάφερε τα εξής: “Είναι άμεσα ανάγκη να διαμορφωθεί ένα Επείγον Σχέδιο για τη στήριξη του Τουρισμού για την αντιμετώπιση των ενδεχομένων σοβαρών προβλημάτων, που μπορεί να έχουμε στη διακίνηση τουριστών προς την Ελλάδα, ως συνέπεια της ύφεσης, της ανεργίας και της μείωσης των εισοδημάτων, που βλέπουμε ότι απλώνεται πλέον με ταχύτητα αρκετά σημαντική σε όλες τις χώρες. Τα πράγματα για τον τουρισμό τα χρόνια που έρχονται και ιδιαίτερα την καλοκαιρινή τουριστική περίοδο που έρχεται, δεν θα είναι ούτε όπως πέρσι, ούτε όπως αναμέναμε”.

Σύμφωνα με τον ΣΥΡΙΖΑ, το Χωροταξικό Σχέδιο του ΥΠΕΧΩΔΕ για τον τουρισμό στηρίζεται στην εκτίμηση ότι ο τουρισμός σε παγκόσμια κλίμακα αυξάνεται κατά 6% ετησίως, η εκτίμηση όμως αυτή σήμερα με την οικονομική κρίση που μαστίζει τον κόσμο είναι έωλη. Επιπλέον ήδη από το 2007 παρατηρείται μείωση του τουρισμού στην Ευρώπη με επιπτώσεις και στην Ελλάδα. Η κεντρική θέση του Σχεδίου που επιθυμεί κυρίως να απαντήσει στη ζήτηση για μαζική παραθεριστική κατοικία μέσα σε οργανωμένα συγκροτήματα τουρισμού, τύπου condo hotels, δεν ανταποκρίνεται στις υπαρκτές ανάγκες των καιρών φέρνοντας κοντά τον κίνδυνο να δημιουργηθούν νέες μεγάλες τουριστικές φούσκες και να γεμίσουν οι ακτές μας από άδεια τσιμεντένια κελύφη. Κυρίως όμως δίνει μια μορφή τουριστικού προϊόντος η οποία δεν ανταποκρίνεται στη μικροκλίμακα και ποικιλομορφία του ελληνικού φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, αντίθετα την καταστρέφει.

Στα υπαρκτά προβλήματα χαμηλής ποιότητας υπηρεσιών και εποχικότητας του ελληνικού τουρισμού το σχέδιο δεν δίνει απαντήσεις με βελτίωση των υπαρκτών μονάδων και προώθηση ήπιας και ποιοτικής μορφής τουρισμού. Ταυτόχρονα με την ολοένα μεγαλύτερη υποβάθμιση και εγκατάλειψη των παραδοσιακών οικισμών και την αυξανόμενη καταστροφή περιοχών ιδιαίτερου φυσικού κάλους, σταδιακά η χώρα χάνει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του τουριστικού προϊόντος που έχει να προσφέρει.

Αυτήν την περίοδο και με καθυστέρηση πολλών ετών βρίσκεται σε συζήτηση στο Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό, το οποίο όμως σύμφωνα με το Ν.2742/1999 δεν θα έρθει προς ψήφιση στη Βουλή. Αναγνωρίζοντας την ανάγκη από τη μεριά μας για έναν ολοκληρωμένο χωροταξικό σχεδιασμό σε όλα τα χωρικά και τομεακά επίπεδα πιστεύουμε ότι θα ήταν αναγκαία μια προσπάθεια που θα είχε ως γνώμονα την χωρική οργάνωση της τουριστικής δραστηριότητας και τη βιώσιμη και αειφόρο τουριστική ανάπτυξη.

Δυστυχώς όμως, και η δεύτερη έκδοση του Σχεδίου της Κοινής Υπουργικής Απόφασης του ΥΠΕΧΩΔΕ, που έχει ορίζοντα 15ετίας και έρχεται ως συνέχεια και τομεακή εξειδίκευση του Εθνικού Χωροταξικού Πλαισίου, μας βρίσκει αντίθετους και δικαιολογημένα βρίσκεται στη δίνη των επικρίσεων σχεδόν όλων των αρμόδιων επιστημονικών και τεχνικών φορέων, των επαγγελματιών του χώρου, καθώς και των περιβαλλοντικών οργανώσεων.

Το παρόν σχέδιο έμεινε προς συζήτηση, όπως άλλωστε και το Εθνικό Χωροταξικό, στα στενά πλαίσια του Εθνικού Συμβουλίου Χωροταξίας με αποτέλεσμα η κοινωνία να μην έχει καμία πληροφόρηση ή άποψη επί ενός σχεδίου που θα την επηρεάσει άμεσα για τις επόμενες δεκαετίες. Η έλλειψη δημοκρατικού διαλόγου από την πλευρά του ΥΠΕΧΩΔΕ, καθώς και ουσιαστικής συνεργασίας του με τους συναρμόδιους φορείς επαναλήφθηκε.

Μελετώντας το σχέδιο παρατηρούμε ότι αναιρεί τους ίδιους τους στόχους του για την χώρα, όπως «την ποιοτική περιβαλλοντική αναβάθμιση», “την προώθηση της αειφόρου και ισόρροπης ανάπτυξης”, ενώ δεν λαμβάνει υπόψη του τις σύγχρονες διεθνείς αντιλήψεις για τον τουρισμό και τις πραγματικές δυνατότητες και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας.

Αντίθετα μάλιστα, προωθεί το παρωχημένο μοντέλο του μαζικού τουρισμού με έμφαση στο real estate του νησιωτικού χώρου και των παρακτίων περιοχών της χώρας. Η απόφαση αυτή της κυβέρνησης να παραδώσει τα νησιά και τις ακτές στα μεγάλα κτηματομεσιτικά και εργολαβικά συμφέροντα θα έχει σοβαρότατες επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον, στο τοπίο και στην πολιτιστική κληρονομιά του τόπου.

Μέσω του χωροταξικού για τον τουρισμό επιχειρείται η αλλαγή του τουριστικού προφίλ της χώρας και η εισαγωγή ενός νέου τουριστικού προϊόντος με την προώθηση σύνθετων τουριστικών επενδύσεων μεγάλης κλίμακας, γνωστές και ως condo hotels. Το παράδειγμα της Ισπανίας με τις γνωστές πλέον επιπτώσεις στο περιβάλλον, την οικονομία και την τοπική κοινωνία, με το οποίο παρατηρούνται πολλές ομοιότητες, δεν πτόησε την πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΧΩΔΕ. Αντίθετα, το ΥΠΕΧΩΔΕ πριμοδοτεί με ευνοϊκότατους όρους δόμησης την παραγωγή μεγάλης κλίμακας παραθεριστικής κατοικίας και δείχνει ξεκάθαρα την πολιτική βούληση της κυβέρνησης που επικεντρώνεται στη μονοκαλλιέργεια του μαζικού τουρισμού ως μοναδικού μοχλού «ανάπτυξης» της χώρας και ως μοναδικής ευκαιριακής λύσης.

Τα σημαντικά οικονομικά και πολεοδομικά κίνητρα στους μεγαλοεπενδυτές λαμβάνουν υπόψη τους μόνο τους κανόνες της κτηματαγοράς και αφήνουν σε τελευταία μοίρα την προστασία και την ανάδειξη του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Αντί να προωθεί μια επιστημονικά ορθή και κοινωνικά δίκαιη χωροθέτηση της τουριστικής δραστηριότητας όπως θα όφειλε, ουσιαστικά αδιαφορεί για το μέλλον των τοπικών κοινωνιών και των επερχόμενων γενεών, που είναι βέβαιο ότι θα υποστούν τις συνέπειες αυτής της κοντόφθαλμης πολιτικής. Μόνο στόχο έχει την άμεση εξυπηρέτηση των μεγάλων συμφερόντων των λίγων. Το νέο μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης που προωθείται δεν λαμβάνει υπόψη του την κλίμακα του ελλαδικού χώρου, τη φυσιογνωμία, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, το τοπίο και την ταυτότητά του.

Το παρόν σχέδιο φωτογραφίζει και προκρίνει περιοχές φιλέτα προς εκμετάλλευση, είτε ονοματίζοντάς αυτές είτε όχι. Είναι γνωστό πως η διαδικασία των αγοραπωλησιών τεράστιων εκτάσεων σε πολλές περιοχές τουριστικού ενδιαφέροντος έχει ήδη προχωρήσει και οι ενδιαφερόμενοι αναμένουν διακαώς τη συνυπογραφή της παρούσας ΚΥΑ για να εκτελέσουν τα σχέδιά τους (δεν είναι άλλωστε τυχαίος και ο καθορισμός της αρτιότητας των 150 στρεμμάτων). Εν μέσω μάλιστα οικονομικής κρίσης και μείωσης της ζήτησης και της τουριστικής κίνησης είναι πιθανό ολόκληρες περιοχές να υποστούν μη αναστρέψιμες περιβαλλοντικές καταστροφές από την αλόγιστη εκτός σχεδίου δόμηση που θα κατακλύσει πλαγιές και ακτές με κενά τσιμεντένια κελύφη.

Τα βασικότερα σημεία που προωθεί το Σχέδιο της ΚΥΑ

• Το νέο μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης αδιαφορεί για τη φέρουσα ικανότητα των περιοχών υποδοχής των τουριστικών υποδομών, για την επάρκεια των φυσικών πόρων των νησιών και των παράκτιων περιοχών, καθώς και για τον ιδιαίτερο και ευαίσθητο χαρακτήρα τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν θεωρεί ότι υπάρχουν πουθενά στην Ελλάδα τουριστικά κορεσμένες περιοχές, που θα έπρεπε να προστατευθούν. Αντίθετα προτείνει την παραπέρα τουριστική τους ανάπτυξη. Για τις υπεραναπτυγμένες αυτές περιοχές δεν προβλέπει όρια για τη χωρητικότητα, την ανάπτυξη και την αντοχή σε τουριστικές υποδομές.
• Βάζει στην ίδια κατηγορία ως προς τους όρους δόμησης νησιά με τουριστική δραστηριότητα ανεξαρτήτως μεγέθους επιτρέποντας με αυτόν τον τρόπο την κατασκευή και σε μικρά νησιά τουριστικών μονάδων 100 κλινών. Δηλαδή εξισώνει τη Φολέγανδρο και τον Πόρο με τη Λέσβο και την Κεφαλονιά.
• Δίνει τη δυνατότητα δόμησης ακόμα και σε 5 ανώνυμα ακατοίκητα νησιά ή βραχονησίδες, για την υλοποίηση «πιλοτικών» επενδύσεων, αφήνοντας έτσι ανοιχτή τη δυνατότητα και για άλλες παρόμοιες περιπτώσεις.
• Επιτρέπει τη δόμηση ακόμα και σε 50μ. απόσταση από τον αιγιαλό, παρόλο που η πάγια νομολογία του ΣτΕ ορίζει τα 100μ. και την κατασκευή μεγάλης κλίμακας τουριστικών εγκαταστάσεων ακόμα και σε περιοχές εκτός σχεδίου του Δικτύου NATURA, καθώς και σε ζώνες αγροτικής γης υψηλής παραγωγικότητας.
• Αυξάνει τη δόμηση και τις κλίνες ανά στρέμμα στις περισσότερες περιοχές της χώρας. Δίνει τη δυνατότητα σε μεγαλοεργολάβους-επενδυτές να επιδοτούνται από τον αναπτυξιακό νόμο για να κατασκευάζουν τεράστιες τουριστικές μονάδες με όρους δόμησης ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων και στη συνέχεια να πουλούν το 50% από αυτές ως παραθεριστική κατοικία.
• Επιτρέπει την εξορυκτική δραστηριότητα σε τουριστικές περιοχές, όπως στη Μήλο. Ενώ αναφέρεται στην ανάπτυξη του θρησκευτικού τουρισμού, αποφεύγει να θίξει τις κτηματομεσιτικές δραστηριότητες της Εκκλησίας και να της θέσει φραγμούς (βλ. περιπτώσεις Μονής Τοπλού & Ανάφης). Επιπλέον δίνει τη δυνατότητα ανάπτυξης καταδυτικού τουρισμού σε προστατευόμενα εθνικά θαλάσσια πάρκα και τη δημιουργία υδροβόρων γηπέδων γκολφ σε πολλές περιοχές της επικράτειας.
  

Ουσιαστικά, η παρούσα ΚΥΑ επιδοτεί τη μεγάλης κλίμακας ανάπτυξη παραθεριστικής κατοικίας (τουριστικά παραθεριστικά χωριά), αυξάνοντας την εκτός σχεδίου δόμηση, ακόμα και με κατά περίπτωση κατάργηση της αρτιότητας των 4 στρεμμάτων (π.χ. σε ζώνη 500μ. από οικισμούς ορίζεται αρτιότητα 2 στρέμματα ακόμα και σε περιοχές Natura, εφόσον διαπιστώνεται κορεσμός στα όρια των οικισμών). Αυτή η ρύθμιση έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις επιταγές του εθνικού χωροταξικού σχεδίου για περιορισμό τις εκτός σχεδίου δόμησης και αφορά σε μη ανεπτυγμένες τουριστικά περιοχές και σε ορεινές περιοχές.

Προτάσεις

Σε μια περίοδο που συζητάμε για την κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης, για την προστασία και ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων του τόπου μας, για την αειφορική τουριστική ανάπτυξη, για έναν βιώσιμο, κοινωνικό, δημοκρατικό και ολοκληρωμένο χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό, για την περιφερειακή & ισόρροπη ανάπτυξη, δεν είναι δυνατόν να αποδεχτούμε το παρόν σχέδιο.

Η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ ζητά:

– Σχετικά με το Σχέδιο της ΚΥΑ του ΕΧΠΤ.
Την απόσυρση του Σχεδίου της ΚΥΑ για το Χωροταξικό Πλαίσιο του Τουρισμού, ευρεία δημόσια διαβούλευση στη βάση της μελέτης του Χωροταξικού του Τουρισμού, ουσιαστικό διάλογο, επιστημονική αξιολόγηση και κατάθεση νέου σχεδίου ΚΥΑ με επαρκή Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικής Εκτίμησης.

– Σχετικά με την εκτός σχεδίου δόμηση και τους όρους και περιορισμούς δόμησης.
1) σταδιακή μείωση της εκτός σχεδίου δόμησης έως την κατάργησή της, κατάργηση των παρεκκλίσεων για την εκτός σχεδίου δόμηση, θέσπιση αυστηρότερων όρων και περιορισμών δόμησης, ειδικότερα για ευαίσθητες περιβαλλοντικά περιοχές και κορεσμένες τουριστικά περιοχές (αύξηση αρτιότητας, αύξηση κατάτμησης, μείωση κλινών ανά στρέμμα, αύξηση απόστασης κτισμάτων από αιγιαλό, μείωση υψών, μείωση επιτρεπόμενης δόμησης κ.λπ.) και ελαχιστοποίηση της δόμησης (εμβαδόν) για παραθεριστική κατοικία.
2) σταδιακή υποκατάσταση της εκτός σχεδίου δόμησης με ζώνες ελέγχου και σωστή εφαρμογή των υφιστάμενων εργαλείων χωρικού σχεδιασμού για την εκτός σχεδίου δόμηση (οργανωμένοι υποδοχείς ΠΟΤΑ, ΠΕΡΠΟ, ΠΟΑΠΔ).
3) μείωση της χωρητικότητας στις τουριστικά ανεπτυγμένες – κορεσμένες περιοχές.

– Σχετικά με την προστασία του φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος.
4) Απαγόρευση τουριστικής δραστηριότητας σε περιοχές Natura και σε ζώνες γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας.
5) Προστασία και ανάδειξη του φυσικού και πολιτιστικού πλούτου της χώρας ως συγκριτικά πλεονεκτήματα του ελληνικού τουρισμού.

– Σχετικά με την αναπτυξιακή πολιτική στον τουρισμό
6) Προώθηση μορφών ήπιου – εναλλακτικού τουρισμού, όπως οικοτουρισμού, αγροτουρισμού, περιπατητικού τουρισμού, σε αντίθεση με το μαζικό τουρισμό που προκρίνεται.
7) Δημιουργία τοπικού δικτύου ήπιων τουριστικών πόλων με έμφαση στην τοπική ταυτότητα και φυσιογνωμία, που να λειτουργούν συμπληρωματικά με ορθολογική διαχείριση των φυσικών και πολιτισμικών πόρων.
8) Προτεραιότητα στη βελτίωση και λειτουργία των υφιστάμενων τουριστικών εγκαταστάσεων και καταλυμάτων (π.χ. ΞΕΝΙΑ και ξενοδοχεία στα αστικά κέντρα).
9) Αποκατάσταση των χρόνιων προβλημάτων σε περιοχές μαζικού τουρισμού.
10) Θέσπιση ειδικών κινήτρων για την ανάπτυξη εγκαταλειμμένων οικισμών.
11) Ανάδειξη παραδοσιακών οικισμών και αποκατάσταση διατηρητέων κτιρίων
12) Χρήση Βιοκλιματικού σχεδιασμού στα κτίρια των νέων τουριστικών μονάδων.
13) Καθορισμό συγκεκριμένων προδιαγραφών που θα αφορούν τη φέρουσα ικανότητα των περιοχών που υποδέχονται τουριστικές δραστηριότητες
14) Καθορισμό μέτρων και ορίων για την προστασία και εξοικονόμηση των φυσικών πόρων στους τουριστικούς υποδοχείς.
15) Αξιοποίηση αρχαιολογικών χώρων και μνημείων με ένταξή τους σε ένα εθνικό πρόγραμμα διαχείρισης.