Ο καταδυτικός τουρισμός αναδεικνύεται σε κύριο στοιχείο της βιώσιμης ανάπτυξης στη Μεσόγειο, με την Ελλάδα να πρωταγωνιστεί. Επικεντρωμένος στην εξερεύνηση υποβρύχιων αξιοθεάτων και την προστασία του περιβάλλοντος, προσφέρει μοναδικές εμπειρίες, προωθώντας ταυτόχρονα την οικονομική και κοινωνική ευημερία.
Οι εναλλακτικές και ειδικές μορφές του τουρισμού που αναπτύσσονται ραγδαία ανά την υφήλιο, επικεντρωμένες στους φυσικούς και ‘ανθρωπογενείς πόρους’ των προορισμών, συνθέτουν το νέο βιώσιμο τουριστικό προϊόν καθώς διασφαλίζουν την οικονομική, κοινωνική, περιβαλλοντική και πολιτιστική ανάπτυξη του τόπου, με άξονα ανάπτυξης την αειφορική ευαισθητοποίηση του τουρίστα. Το κίνητρο για το ταξίδι και τις ιδιαιτερότητές του στην οργάνωση και παροχή υπηρεσιών, βάση του φυσικού και πολιτιστικού πλούτου, των υποδομών και των προσφερόμενων εξειδικευμένων παροχών, χαρακτηρίζουν τις ειδικές μορφές τουρισμού. Πρόκειται για ήπιας μορφής τουριστική ανάπτυξη, όπου η προσφορά έγκειται σε βιώσιμη διαχείριση της φέρουσας ικανότητας του προορισμού και η ζήτηση προσφέρει το ανταγωνιστικό πλεονέκτημά αυτού.
Τα καταδυτικά πάρκα, οι ενάλιοι αρχαιολογικοί χώροι, τα ναυάγια – μνημεία των 50 ετών και άνω από τη βύθισή τους – και τα ελεύθερα τεχνητά υποβρύχια αξιοθέατα συνθέτουν το παζλ δράσης του καταδυτικού τουρισμού. Οι ατομικές ή οργανωμένες καταδύσεις με συγκεκριμένο εξοπλισμό και τεχνικές έχουν ως σκοπό την εξερεύνηση του υποβρύχιου βυθού για λόγους αναψυχής, άσκησης, γνώσης και εμπειριών. Με κίνητρο και ιδιαίτερο ενδιαφέρον τις καταδύσεις, οι τουρίστες αναζητούν τον προορισμό που προάγει την περιβαλλοντική διαχείριση και προσφέρει ένα επαυξημένο και διευρυμένο τουριστικό προϊόν, με μοναδική πρόταση σε ενάλια αποθέματα, ποιοτικά ασφαλή ύδατα και πιστοποιημένα κέντρα καταδύσεων καθώς και αξιόλογα καταλύματα, εστίαση, εύκολη πρόσβαση και αξιοθέατα.
Ενόσω η παγκόσμια τουριστική βιομηχανία αναζητά προϊόντα που αντιτίθενται στο φαινόμενο του παράκτιου υπερτουρισμού, οι νέες τάσεις για την καταδυτική δραστηριότητα στην υφήλιο παρουσιάζονται αυξανόμενες καθώς, κάθε χρόνο πιστοποιούνται σχεδόν 1 εκατομμύριο δύτες ενώ στο σύνολο οι ενεργοί δύτες, παγκοσμίως, ανέρχονται σε πάνω από 9 εκατομμύρια, δημιουργώντας έτσι μεγάλη ζήτηση σε καταδυτικούς προορισμούς (DEMA, 2024, Kieran, 2021). Ο καταδυτικός τουρισμός ως ποιοτικός, υψηλής ημερήσιας δαπάνης και πολυήμερης διαμονής συνδυαζόμενος με άλλες μορφές εναλλακτικού τουρισμού δύναται να προσφέρει θετικές επιδράσεις στους προορισμούς αφού δημιουργείται άμεσος και πολλαπλασιαστικός οικονομικός και κοινωνικός αντίκτυπος καθώς συνθέτονται οι τρεις παραγωγικοί τομείς της οικονομίας: πρωτογενής, δευτερογενής και τριτογενής και έτσι κινητοποιείται ο παραγωγικός ιστός, αναζωογονείται οικονομικά η τοπική κοινωνία, αμβλύνεται η εποχικότητα, ενισχύεται η μέση κατά κεφαλή ημερήσια τουριστική δαπάνη των επισκεπτών και μειώνεται η κινητικότητα του ανθρώπινου δυναμικού.
Η Ελλάδα, μια χώρα πλούσια σε ενάλιο κάλλος, συμμετέχει ενεργά στην συνεχώς αυξανόμενη παγκόσμια τάση της καταδυτικής δραστηριότητας και σύνθεσης εναλλακτικών τουριστικών προϊόντων: από τους υλικούς και άυλους φυσικούς και ανθρωπογενείς πόρους που διαθέτει, ως τους ανθρώπινους πόρους που διακρίνονται από επάρκεια γνώσεων, εκπαίδευσης, εξοπλισμού και υποδομών. Οι μεσογειακοί τουριστικοί προορισμοί, όπου ο θαλάσσιος και παράκτιος τουρισμός ανθεί, καλύπτουν σήμερα το 1/3 της τουριστικής κίνησης, σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι χώρες της Μεσογείου αποτελούν ασφαλείς προορισμούς για καταδυτικό τουρισμό, άλλες ώριμων όπως η Ισπανία και η Αίγυπτος που μπορούν να δώσουν παραδείγματα καλών πρακτικών, αλλά και αναπτυσσόμενων όπως η Μάλτα, η Κύπρος και η Κροατία που δυναμικά αναπτύσσουν και επενδύουν στο καταδυτικό τουριστικό προϊόν τους. Η Πολιτεία έχει αντιληφθεί τη δυναμική αυτή τάση και προχώρησε με την αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου προς αυτή την κατεύθυνση δημιουργώντας το Εθνικό Δίκτυο Καταδυτικών Προορισμών, διευκολύνοντας την πρόσβαση των δυνητικών επισκεπτών στους Επισκέψιμους Ενάλιους Αρχαιολογικούς Χώρους, στα Σύγχρονα Ναυάγια και τα σημεία οικολογικού ενδιαφέροντος και τέλος, συγκροτήθηκε από το Υπουργείο Τουρισμού το Εθνικό Συμβούλιο Καταδυτικού Τουρισμού και προτάθηκε η ίδρυση Καταδυτικού Επιμελητηρίου. Αξιοσημείωτη είναι η δημιουργία του Επισκέψιμου Ενάλιου Αρχαιολογικού Χώρου στο ναυάγιο της Περιστέρας μέσα στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Βορείων Σποράδων που χαρακτηρίζεται από άποψη σπουδαιότητας ως ο «Παρθενώνας των ναυαγίων» τον Ιούνιο του 2021 και το υπό κατασκευή Μουσείο Ενάλιων Αρχαιοτήτων στο λιμάνι του Πειραιά, που αναμένεται να ολοκληρωθεί στα τέλη του 2025. Η απόφαση Αρ.3000.0 / 31173 / ΦΕΚ 2968 /Β /05.05.2023 για τη βελτίωση της ελκυστικότητας του υποβρύχιου τοπίου, την ανάπτυξη του κλάδου των καταδύσεων αναψυχής και των περιηγήσεων επιφανείας αφορά όλη την ελληνική επικράτεια και είναι κοινή υπουργική απόφαση των υπουργείων Εθνικής Άμυνας, Περιβάλλοντος & Ενέργειας, Πολιτισμού & Αθλητισμού, Ναυτιλίας & Νησιωτικής Πολιτικής και Αγροτικής Ανάπτυξης &Τροφίμων.
Η κα Κιαχίδου Εριέττα, Οικονομολόγος, Υπ. Διδ., Τμήμα Οικονομικής και Διοίκησης Τουρισμού, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, μας αναλύει το προφίλ του δύτη: «Ο «δύτης – επισκέπτης» χαρακτηρίζεται από την ενεργητική του στάση στον τουρισμό. Στα «διαστήματα επιφανείας» του (δηλ. τα υποχρεωτικά «διαλείμματα» μεταξύ του μέγιστου αριθμού καταδύσεων που μπορούν να πραγματοποιήσουν οι δύτες στο χρονικό διάστημα της παραμονής τους στον προορισμό), αναζητά δημιουργικούς τρόπους να αλληλοεπιδράσει με τον ντόπιο πληθυσμό, ενώ είναι πολύ επικοινωνιακός και μοιράζεται την εμπειρία του από τον τόπο όπου καταδύεται με την παγκόσμια ‘καταδυτική κοινότητα’. Διαφημίζει τον προορισμό μέσω των social media με εικόνες και περιγραφές ρωτώντας και πληροφορώντας την ‘καταδυτική κοινότητα’ για τα υπόλοιπα στοιχεία του τουριστικού προϊόντος όπως καταλύματα, εστίαση, ευκολία πρόσβασης και ασφάλεια. Καθώς ο καταδυτικός τουρισμός δύναται να συνδυαστεί με άλλες μορφές εναλλακτικού τουρισμού όπως τον οινοτουρισμό, το γαστρονομικό και πολιτισμικό τουρισμό, αλλά και να γίνει πολυθεματικός εμπλουτισμένος με άλλες εναλλακτικές προσφερόμενες υπηρεσίες, όπως επίσκεψη σε υδατοκαλλιέργειες, παρατήρηση υπό εξαφάνιση ειδών σε θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές, κατάδυση με σκάφανδρα, γευσιγνωσία σε υποβρύχια κάβα, κ.ά., δημιουργείται η μοναδική καταδυτική εμπειρία. Σε πρωτογενή έρευνά μου που πραγματοποιήθηκε το 2021 σε διεθνείς και ελληνικές ομάδες με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τις καταδύσεις, που επιβεβαίωσε τη δευτερογενή μου έρευνα και τις διεθνείς μελέτες, διαπιστώθηκε πως το 61% του μέσου δύτη αποτελείται από άντρες, ενώ το 39% είναι γυναίκες και η μέση ηλικία της πλειοψηφίας είναι 35-54 ετών. Το μορφωτικό επίπεδο των περισσοτέρων δυτών είναι ανώτερο έως ανώτατο κατά 79,6% και η επαγγελματική τους απασχόληση βρίσκεται στον ιδιωτικό τομέα κατά 69,7%. Συνήθως ταξιδεύουν με την οικογένεια και τους φίλους τους. Πρόκειται για έναν ποιοτικό, υψηλής κατά κεφαλήν ημερήσιας δαπάνης επισκέπτη που αναζητά και αξιολογεί την προσφορά της καταδυτικής εμπειρίας στους υποψήφιους προορισμούς.»
Συνοψίζοντας η κα Κιαχίδου αναφέρει: “Ο καταδυτικός τουρισμός στην Ελλάδα βρίσκεται στο στάδιο ανάπτυξης. Είναι επιτακτική ανάγκη, η Πολιτεία με όλες τις δυνάμεις που διαθέτει να εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες λαμβάνοντας υπόψη τις προκλήσεις και τις προοπτικές που δίνονται στο μεσογειακό θαλάσσιο χώρο, όπου λαμβάνει χώρα το 1/3 της παγκόσμιας τουριστικής κίνησης. Ο ακρογωνιαίος λίθος που θα στηριχθεί η ανάπτυξη του καταδυτικού τουρισμού πρέπει να είναι η συνέργεια των φορέων που είναι αρμόδιοι, χωρίς αποκλεισμούς, με ιδιαίτερη μνεία στους ειδικούς του κλάδου των καταδύσεων στην Ελλάδα, που είναι οι πλέον κατάλληλοι για να καθοδηγήσουν και να υποστηρίξουν αυτό το μεγάλο εγχείρημα, ως βιώσιμη και προσοδοφόρα πνοή στο χαρτοφυλάκιο του εθνικού τουριστικού μας προϊόντος.”
Η Γιώτα Μοσχοπουλίδου είναι πτυχιούχος Διοίκησης Τουριστικών Επιχειρήσεων και Απόφοιτη Μεταπτυχιακού ΔΠΜΣ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με επιστημονική κατεύθυνση “Τουρισμός και Περιφερειακή Ανάπτυξη”.
Δραστηριοποιείται ως Επιστημονική Σύμβουλος Τουριστικής Ανάπτυξης, με πολυετή εμπειρία στο φάσμα του τουριστικού γίγνεσθαι και εξειδίκευση στο Τουριστικό Μάρκετινγκ και την Περιφερειακή Ανάπτυξη.
Ως επιστημονική συντάκτρια του TravelDailyNews αρθρογραφεί πάνω σε θέματα Ανάπτυξης/Βιωσιμότητας/Καινοτομίας- Τεχνολογίας/Εναλλακτικών Μορφών και Πολιτισμού. Είναι υπεύθυνη για τις βιβλιοπαρουσιάσεις του επιστημονικού κλάδου του τουρισμού.
