Απάντηση της υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού κας Λίνας Μενδώνη σε επίκαιρη ερώτηση του βουλευτή του ΜέΡΑ 25 κ. Κρίτωνα Αρσένη, με θέμα 'Αρχαιολογικοί χώροι στη Δυτική Αθήνα και στον ιστορικό της περίγυρο εγκαταλελειμμένοι από την πολιτεία'.
Στη διαχείριση των αρχαιολογικών χώρων της Δυτικής Αττικής και στα έργα που πραγματοποιούνται από την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων και τις Υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ, αναφέρθηκε η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού κα Λίνα Μενδώνη, απαντώντας στη Βουλή, σε ερώτηση του βουλευτή του ΜέΡΑ 25 κ. Κρίτωνα Αρσένη, με θέμα “Αρχαιολογικοί χώροι στη Δυτική Αθήνα και στον ιστορικό της περίγυρο εγκαταλελειμμένοι από την πολιτεία”.
Όπως είπε στην Πρωτολογία της η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού:
“Κύριε Βουλευτά,
Ευχαριστώ για την ερώτησή σας γιατί έτσι μου δίνετε την ευκαιρία να πω αυτά τα οποία έχουν γίνει και απέχουν από αυτά τα οποία μόλις ακούσαμε.
Αναφορικά, με το πρώτο ερώτημα στην επίκαιρη ερώτησή σας, για τη θέση Σπηλιές-Καλιστήρι στη Φυλή, όπου τοποθετείται ο αρχαίος δήμος της Όης, επισημαίνω ότι ο χώρος προστατεύεται από το 1996, με σχετική κήρυξη.
Μετά από έρευνες της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, έχουν εντοπιστεί, εκ νέου, οι αρχαιότητες που περιγράφονται ήδη από τις αρχές του περασμένου αιώνα, από τον Kaupert και τον Σκιά και βρίσκεται σε εξέλιξη η τοπογραφική αποτύπωσή τους. Επίσης, οι ανασκαφές στις οποίες αναφερθήκατε, του 1994 και του 1995, έγιναν στο πλαίσιο της κατασκευής της Αττικής Οδού. Τον χώρο διασχίζουν η Αττική Οδός και η σιδηροδρομική γραμμή Αθηνών-Πελοποννήσου, κατά τον άξονα Ανατολή-Δύση. Επομένως, το βόρειο τμήμα του είναι προσβάσιμο από τον βόρειο παράδρομο της Αττικής Οδού, ενώ το νότιο από τον ασφαλτόδρομο μέσω της Λεωφόρου ΝΑΤΟ. Δεν είναι απομονωμένο δηλαδή.
Ο κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος έχει έκταση περίπου 11 στρέμματα. Παρά ταύτα και παρά τον μεγάλο φόρτο εργασίας, λόγω των πολλών μνημείων, το προσωπικό της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, πραγματοποιεί τακτικότατες αυτοψίες, ενώ έχουν πραγματοποιηθεί καθαρισμοί από τη βλάστηση, με αποτέλεσμα τον εντοπισμό και την αποτύπωση των μνημείων που βρίσκεται σε εξέλιξη, όπως σας είπα.
Το αρχαίο τείχος “Δέμα” βρίσκεται στα δυτικά των Άνω Λιοσίων ανάμεσα στους πρόποδες της Πάρνηθας και του όρους Αιγάλεω (στο Ποικίλο όρος δηλαδή). Είναι ορατό σε μήκος 4.360μ., με το μεγαλύτερο τμήμα του να διατηρείται στα ανατολικά του ΧΥΤΑ Άνω Λιοσίων και Φυλής. Για την προστασία του, το τείχος και η ευρύτερη περιοχή του, εντός της οποίας εντοπίζονται και άλλες αρχαιότητες, έχουν κηρυχθεί αρχαιολογικός χώρος από το 2013. Επισημαίνω, ότι ο αρχαιολογικός χώρος είναι καταχωρημένος στην ιστοσελίδα του Aρχαιολογικού Kτηματολογίου. Μπορείτε να το βρείτε, μπορεί να το αναζητήσετε.
Επιπλέον, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, για την προβολή του τείχους, έχει αναρτήσει στην ιστοσελίδα της πληροφορίες και φωτογραφίες του μνημείου, καθώς και χάρτη, όπου φαίνονται οι δυνατότητες οδικής πρόσβασης σε αυτό από 3 σημεία, άρα και αυτό δεν είναι αποκομμένο.
Σημείο 1ο, από τη Λεωφόρο Ασπροπύργου-ΝΑΤΟ από το ρεύμα ανόδου (προς Άνω Λιόσια) στο ύψος της ασβεστοποιϊας Σ. ΔΟΥΚΕΡΗ και ΣΙΑ ΟΕ, σημείο 2ο, από τη Λεωφόρο Ασπροπύργου-ΝΑΤΟ από το ρεύμα καθόδου (προς τον Ασπρόπυργο) στο ύψος του νέου κοιμητηρίου, κάτω από την εναέριο γέφυρα της οδού Σταυρού-Ελευσίνος, σημείο 3ον, από τη Λεωφόρο Ασπροπύργου-ΝΑΤΟ από το ρεύμα καθόδου (προς τον Ασπρόπυργο) στο ύψος του στρατοπέδου Μ.Α.Κ. προς δρόμο που οδηγεί στον Πύργο του Δέματος στο λόφο Πυργάθι και στην είσοδο του ΧΥΤΑ Φυλής. H Εφορεία έχει στον προγραμματισμό της να τοποθετήσει πινακίδες σήμανσης και κατεύθυνσης, αλλά και πληροφόρησης του κοινού.
Το 2021 εκπονήθηκε μελέτη άμεσων μέτρων αποκατάστασης για τη στερέωση και ανάδειξη του αρχαίου τείχους Δέμα, σε συνεργασία με το Δήμο Φυλής και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής. Η μελέτη έχει εγκριθεί και η εφαρμογή της έχει δρομολογηθεί για το 2022. Επιπλέον, στην περιοχή του τείχους, πραγματοποιούνται τακτικά αυτοψίες από υπαλλήλους της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, για τον έλεγχο της κατάστασης του μνημείου -ακριβώς λόγω της ιδιαιτερότητας του, δηλαδή της γειτνίασής του με ΧΥΤΑ – καθώς και κοινές αυτοψίες με το Δασαρχείο Πάρνηθας, τον Δήμο Φυλής και άλλους φορείς προκειμένου να τηρείται επακριβώς η περιβαλλοντική νομοθεσία.
Η λίμνη Κουμουνδούρου, επιφάνειας 188 στρεμμάτων, ταυτίζεται με τη νότια και μεγαλύτερη από τις δύο λίμνες που σχηματίζονταν από το ρεύμα των Ρειτών, δηλαδή τα νερά των πηγών που έρρεαν από τις δυτικές παρυφές του όρους Αιγάλεω. Κατά τη διάρκεια της τέλεσης των Μεγάλων Ελευσινιακών Μυστηρίων, από τη περιοχή της λίμνης Κουμουνδούρου διέρχονταν οι συμμετέχοντες στην πομπή μεταφοράς των ιερών αντικειμένων από την Ελευσίνα προς την Αθήνα και αντιστρόφως.
Νότια της Λίμνης Κουμουνδούρου, στη βόρεια πλαγιά του λόφου της Ηχούς, η ανασκαφική έρευνα έχει φέρει στο φως τμήμα του αναλήμματος του δευτερεύοντος, ορεινού κλάδου της Ιεράς Οδού. Για την προστασία του αναλήμματος, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, μερίμνησε ώστε να κατασκευαστούν σήραγγες διέλευσης στο τεχνικό έργο της Περιφερειακής Οδού, στο τμήμα του που συναντά το ανάλημμα της αρχαίας οδού ακριβώς για να το προστατεύσει.
Δεν ευσταθεί η σημείωσή σας ότι η λίμνη “δεν έχει προστασία, καθώς δεν έχει κηρυχθεί ως αρχαιολογικός χώρος”: Ήδη, από το 1974, η λίμνη Κουμουνδούρου χαρακτηρίζεται ως ιστορικός τόπος, με ζώνη προστασίας πλάτους πενήντα μέτρων γύρω από αυτή. Επιπλέον, η περιοχή του ορεινού όγκου Αιγάλεω -όπου βρίσκεται η λίμνη- είναι προστατευόμενη ως Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους με δύο κηρύξεις: Το 1968 και το 1969. Επιπροσθέτως, βρίσκεται εντός της ζώνης Ζ1 του όρους Αιγάλεω. Σύμφωνα με το Ν. 2742/1999, η ζώνη Ζ1 καθορίζεται ως περιοχή περιαστικού πάρκου με λειτουργίες αναψυχής, χωρίς μόνιμες εγκαταστάσεις, όπου επιτρέπεται μόνο η ανέγερση περιπτέρων αναψυχής, ιστορικής και περιβαλλοντικής ενημέρωσης. Άρα η περιοχή προστατεύεται απόλυτα. Επίσης, σύμφωνα με το Ν. 4277/2014, το Νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας και Αττικής προβλέπει για τη συγκεκριμένη περιοχή, ότι αποτελεί τμήμα της πολιτιστικής-περιηγητικής-φυσιογνωστικής διαδρομής με αφετηρία τον Κεραμεικό, που συνδέει μέσω της Ιεράς Οδού την Αθήνα με την Ελευσίνα.
Εργασίες για την ανάδειξη του τμήματος της Ιεράς Οδού στη θέση αυτή περιλαμβάνονται στο έργο «Εργασίες για την προβολή και την ανάδειξη της αρχαίας Ιεράς Οδού και των μνημείων που σηματοδοτούν την πορεία της», το οποίο είναι σε εξέλιξη από τον Σεπτέμβριο 2020 και υλοποιείται από την Αρχαιολογική Υπηρεσία με πόρους του Υπουργείου Πολιτισμού. Προχωρούν έργα σε 12 σημεία, από τα οποία διέρχεται η Ιερά Οδός, ανάμεσα στα οποία και η Λίμνη των Ρειτών».
Κύριε Βουλευτά,
Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής έχει στη χωρική της αρμοδιότητα 13 Δήμους που περιλαμβάνουν σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία όλων των περιόδων. Δεν εγκαταλείπει τους αρχαιολογικούς χώρους και τα μνημεία της αρμοδιότητάς της, όπως ισχυρίζεστε: Πραγματοποιεί μεγάλο αριθμό ανασκαφών, στο πλαίσιο ιδιωτικών και δημόσιων έργων, υλοποιεί έργα αποκατάστασης, ανάδειξης και διαμόρφωσης των αρχαιολογικών χώρων και των μνημείων και σε κάθε περίπτωση προστατεύει το μνημειακό απόθεμα με κάθε τρόπο και κάθε μέσον.
Στη Δευτερολογία της, η κα Μενδώνη ανέφερε τα εξής:
“Καταρχήν, να ξεκαθαρίσουμε το θέμα. Το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο είναι από τις μεγαλύτερες υποδομές που έχουν δημιουργηθεί για τη διαχείριση αρχαιολογικών χώρων και μνημείων. Σε αυτό, υπάρχουν τα πάντα. Όλα τα άλλα, έχουν ολοκληρωθεί, έχουν περατωθεί. Αυτό το οποίο είναι το σύγχρονο εργαλείο, με το οποίο κανείς κινείται, αναζητά τους αρχαιολογικούς χώρους και όλες τις δεσμεύσεις που προκύπτουν από τις κηρύξεις, είναι το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο. Αυτό είναι γνωστό τοις πάσι και χρησιμοποιείται από τους πάντες. Επομένως, εκεί τα πράγματα είναι σαφή και ξεκαθαρισμένα. Αρκεί να μπείτε να το δείτε.
Ως προς την Ιερά Οδό, βεβαίως, θυμάμαι πολύ καλά, το 2019, από αυτό το βήμα της Βουλής, σας απάντησα, για τη σύνδεση των μνημείων εκατέρωθεν της Ιεράς Οδού. Και ήδη ανέφερα, αλλά προφανώς δεν το συγκρατήσατε, ότι από τον Σεπτέμβριο του 2020 η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής πραγματοποιεί το έργο, αυτό το οποίο είχα αναφέρει σε απάντησή μου σε εσάς, το 2019. Σας είπα και προηγουμένως, ότι αυτό το συγκεκριμένο, έργο της Εφορείας Αρχαιοτήτων, περιλαμβάνει την ανάδειξη δώδεκα σημείων. Αυτά τα δώδεκα σημεία, είναι αυτά στα οποία διασώζεται η Ιερά Οδός και είναι αυτά, τα οποία αναδεικνύονται. Είναι το έργο, το οποίο σας ανέφερα ότι είναι σε εξέλιξη. Δεν ολοκληρώνεται τον Δεκέμβριο του 2021, διότι υπήρχε το τεράστιο πρόβλημα της πανδημίας, που έχει φέρει πίσω τα έργα. Κάποια έργα τουλάχιστον. Όμως αυτό το έργο εκτελείται, θα εκτελεστεί και θα αποδοθεί.
Είναι σαφές ότι για το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, προτεραιότητα αποτελούν ο αρχαιολογικός χώρος της Ελευσίνας, ενόψει της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας το 2023, καθώς και η Μονή Δαφνίου, μνημείο ενταγμένο στον Κατάλογο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Αυτό δεν σημαίνει ότι η Εφορεία Αρχαιοτήτων και οι κεντρικές υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού δεν μεριμνούν για τις αρχαιότητες που συνδέουν την Αθήνα με την Ελευσίνα. Είναι προφανές αυτό. Γι’ αυτό και δημιουργήσαμε το έργο, γι’ αυτό χρηματοδοτείται το έργο, γι’ αυτό και υπάρχουν ευρωπαϊκοί πόροι, οι οποίοι πηγαίνουν στα συγκεκριμένα έργα, τα οποία ανέφερα.
Το καλύτερα σωζόμενο τμήμα -ενημερωτικά το λέω- της Ιεράς Οδού είναι στο πέρας, στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας. Και αυτό έχει συμπεριληφθεί, μαζί με τα άλλα έντεκα σημεία, στην ανάδειξη. Όσο για τη Μονή Δαφνίου και τον περιβάλλοντα χώρο, είναι προφανές ότι τηρούμε απολύτως και εφαρμόζουμε τις υποχρεώσεις της χώρας μας προς την UNESCO, είτε μέσα από την «Ολοκληρωμένη διαχείριση αρχαιολογικών χώρων και μνημείων», που εκπονούνται τώρα τα διαχειριστικά σχέδια, είτε μέσω του έργου, το οποίο είναι σε εξέλιξη στη Μονή Δαφνίου και στον περιβάλλοντα χώρο, ενταγμένο στο τρέχον ΕΣΠΑ 2014-2020, καθώς και στα δύο έργα, τα οποία στο μεταξύ ωρίμασαν για τη Μονή Δαφνίου και τον περιβάλλοντα χώρο.
Κύριε βουλευτά,
το έργο των Εφορειών είναι πολυδιάστατο: Κατ’ αρχήν υπάρχει η υποχρέωση της διεπιστημονικής τεκμηρίωσης και καταγραφής του αρχαιολογικού πλούτου κάθε περιοχής και στη συνέχεια οι ενέργειες για την προστασία, την ανάδειξη των μνημείων και την απόδοσή τους στην κοινωνία, διότι με αυτόν τον τρόπο προστατεύονται καλύτερα. Θέλω, λοιπόν, να σας πω για άλλη μια φορά, ότι το επιστημονικό προσωπικό της αρμόδιας Εφορείας Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, αλλά και όλων των Εφορειών πανελλαδικά, διακρίνεται από υψηλό επίπεδο επιστημονικής γνώσης και υπαλληλικής ευσυνειδησίας. Να είστε σίγουρος λοιπόν, ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν εγκαταλείπουν τα μνημεία στην εικόνα, την οποία θέλετε να περιγράψετε ότι βρίσκονται“.
Η Τατιάνα ελέγχει καθημερινά τη ροή των εισερχόμενων ειδήσεων και επιμελείται την ύλη που δημοσιεύεται στο δίκτυο των TravelDailyNews.
