Η Φέρουσα Ικανότητα αποτελεί, σημαντικότατο στοιχείο για την επιτυχία περιβαλλοντικής πολιτικής.
Η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει προβλήματα που είναι αποτέλεσμα της σχέσης, μεταξύ ανθρώπου περιβάλλοντος και της πολιτικής με τα οποία ο άνθρωπος υλοποίησε, επί αιώνες, στο φυσικό περιβάλλον.
Η επιβάρυνση του αστικού, φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος οξύνθηκε από την ανάπτυξη χωρίς υποδομές στη διάρκεια του περασμένου αιώνα. Η συνειδητοποίηση της διάστασης των αρνητικών επιπτώσεων, που προκαλεί ο ανθρώπινος πολιτισμός και η ανάπτυξη στον πλανήτη και η ανάγκη να ληφθούν μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος, πριν η κατάσταση γίνει μη αναστρέψιμη, άρχισε να απασχολεί την παγκόσμια κοινότητα μόλις περί το τελευταίο τέταρτο του 20ου αιώνα, με τη Διακήρυξη της Στοκχόλμης το 1972 (United Nations, 1972).
Η πρωθυπουργός της Ινδίας Indira Gandhi στην τότε εν λόγω διάσκεψη είπε: «Η μόλυνση του περιβάλλοντος δεν είναι τεχνικό πρόβλημα. Το λάθος δεν βρίσκεται στην επιστήμη ή στην τεχνολογία αλλά στις αξίες του σύγχρονου κόσμου που αγνοεί τις ανάγκες των άλλων και αδιαφορεί για τις μακροπρόθεσμες προοπτικές».
Από τη διαπίστωση των προβλημάτων μέχρι τη λήψη αποτελεσματικών μέτρων για την αντιμετώπισή τους, ο δρόμος είναι ακόμα μακρύς.
Τα τελευταία χρόνια κυριαρχεί ή άποψη σε πολλές αναπτυγμένες χώρες ότι, πρέπει να υπάρξει μια ισορροπία ανάμεσα στην ανάπτυξη και το περιβάλλον. Η Αειφόρος Ανάπτυξη είναι η λύση για την χάραξη πολιτικής.
Η Φέρουσα Ικανότητα αποτελεί, σημαντικότατο στοιχείο για την επιτυχία περιβαλλοντικής πολιτικής.
H Έννοια της Φέρουσας Ικανότητας
Η φέρουσα ικανότητα ως έννοια, υπήρχε εδώ και εκατοντάδες χρόνια, με αρχική εφαρμογή στη μηχανική και σχετιζόταν με την ικανότητά των κατασκευών (π.χ. κτήρια, γέφυρες) να αντέξουν ένα συγκεκριμένο φορτίο. Η φέρουσα ικανότητα στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, για παράδειγμα, αφορούσε κυρίως στην προσπάθεια να καθοριστεί ο μέγιστος αριθμός των ζώων που μπορεί να αντέξει ένα οικοσύστημα.
Το επίπεδο της ανθρώπινης δραστηριότητας που ένας τόπος μπορεί να καλύψει στις τουριστικές υποδομές, ο μέγιστος αριθμός τουριστών που μπορεί να φιλοξενήσει δηλαδή μια περιοχή, χωρίς να παραχαραχθεί και εκφυλισθεί η μορφή και δομής της, χωρίς να επηρεαστούν αρνητικά οι κάτοικοι ή να μειωθεί η ποιότητα της εμπειρίας των επισκεπτών είναι το βέλτιστο επίπεδο της φέρουσας ικανότητας.
Η φέρουσα ικανότητα στον τουρισμό συσχετίζεται με τη δυνατότητα ενός προορισμού να υποδεχθεί επισκέπτες. Την δεκαετία του 1930 χιλιάδες άτομα στις Ηνωμένες Πολιτείες άρχισαν να επισκέπτονται συστηματικά εθνικά πάρκα. Τότε, διαπιστώθηκε ότι ο ανεξέλεγκτος αριθμός εκδρομέων οδήγησε σε μια σειρά από περιβαλλοντικές οχλήσεις στους προορισμούς.
«Τα πάρκα δεν μπορούν να υποδεχτούν απεριόριστο αριθμό επισκεπτών και η χρήση των φυσικών οικοσυστημάτων πρέπει να διατηρείται μέσα σε ορισμένα όρια που τα επιτρέπει η φέρουσα ικανότητα των συστημάτων αυτών». Οι αυξανόμενοι συνεχώς τουρίστες αλλάζουν το επίπεδο ποιότητας της τουριστικής εμπειρίας και τη διαφοροποιούν από τις προσδοκίες τους.
Στις δεκαετίες του 1970 και του 1980 οι έρευνες για τη φέρουσα ικανότητα αναφέρονταν στην σχέση ανάμεσα στα επίπεδα χρήσης και την ικανοποίηση των επισκεπτών, μελετώντας παράλληλα τις οικολογικές και κοινωνικές παραμέτρους της. Η φέρουσα ικανότητα είναι το επίπεδο των δραστηριοτήτων τουρισμού, που μεγιστοποιεί την ευχαρίστηση των επισκεπτών .
Η φέρουσα ικανότητα στον τουρισμό είναι αναπόφευκτη για τη χάραξη οικονομικής και επενδυτικής πολιτικής, που θα σχετίζεται με την περιβαλλοντική προστασία και με την βιώσιμη ανάπτυξη του τουριστικού κλάδου της οικονομίας.
Είναι εργαλείο χρήσιμο τόσο για την διαπίστωση της υπάρχουσας κατάστασης του κάθε τόπου που υποδέχεται τουρίστες όσο και για τη σταθεροποίηση της ζήτησης τουρισμού.
Φέρουσα ικανότητα είναι ο βαθμός ανοχής ενός τόπου ή ενός κτηρίου απέναντι στην τουριστική δραστηριότητα και το όριο μετά από το οποίο ένας προορισμός δύναται να επηρεαστεί αρνητικά από τον τουρισμό. Η καταστροφή του φυσικού, οικονομικού, κοινωνικού περιβάλλοντος είναι ο κίνδυνος που έρχεται σε περίπτωση που υπερβαίνουμε την φέρουσα ικανότητα. Η μέτρηση της φέρουσας ικανότητας οδηγεί σε όρια ανάπτυξης και στην χάραξη πολιτικής υποδομών. Το όφελος μέτρησης των περιβαλλοντικών παραμέτρων είναι απτό και για του μόνιμους κατοίκους και για τους τουρίστες.
Η φέρουσα ικανότητα παρουσιάζει έξι τύπους :
- Φυσική φέρουσα ικανότητα.
- Περιβαλλοντική φέρουσα ικανότητα.
- Οικονομική φέρουσα ικανότητα.
- Κοινωνικό – πολιτισμική φέρουσα ικανότητα.
- Φέρουσα ικανότητα υποδομών.
- Αντιληπτική φέρουσα ικανότητα (αναφέρεται στην ποιότητα της τουριστικής εμπειρίας).
Οι παράγοντες για τη μέτρηση της φέρουσας ικανότητας είναι:
- Φυσικοί παράγοντες: Υπερβολική κατανάλωση πρώτων υλών.
- Οικολογικοί-Περιβαλλοντικοί παράγοντες: Υποβάθμιση φυσικών πηγών (περιβαλλοντικό κόστος) π.χ. διάβρωση, ή αλλαγές στην ποιότητα του νερού.
- Αισθητικοί / Αντιληπτικοί / Ψυχολογικοί παράγοντες: Υποβάθμιση της εμπειρίας αναψυχής των επισκεπτών λόγω συνωστισμού ή υποβάθμισης του περιβάλλοντος
- Κοινωνικοί παράγοντες: Εχθρική αντιμετώπιση από την τοπική κοινότητα
Η φέρουσα ικανότητα μπορεί να αναλυθεί περαιτέρω ώστε να διευκολυνθεί η ανάπτυξη και επεξεργασία στρατηγικών οδηγιών και δράσεων :
- Επιθεώρηση και επεξεργασία των χρήσεων γης και των παράκτιων περιοχών τουριστικής ανάπτυξης και ανάπτυξης υποδομών.
- Εισαγωγή χρήσιμων στρατηγικών σχεδιασμού σχετικών με τον τουρισμό.
- Ανάπτυξη οδηγιών για τη μεθοδολογία εκτίμησης της φέρουσας ικανότητας στον τουρισμό.
- Ανάπτυξη και εφαρμογή πρακτικών προτάσεων για ενσωμάτωση της εκτίμησης της φέρουσας ικανότητας στα αναπτυξιακά μοντέλα .
- Η έννοια της φέρουσας ικανότητας είναι μια έννοια δύσκολο να υπολογισθεί και ακόμα πιο δύσκολο να εφαρμοσθεί. Ο υπολογισμός της φέρουσα ικανότητας οδηγεί σε σταθερή ανάπτυξη και σε ποιοτικό τουρισμό. Η φέρουσα ικανότητα είναι ο υπολογισμός των αυτονόητων. Η συνεχής αύξηση της τουριστικής ζήτησης δεν σημαίνει ότι βελτιώνει το τουριστικό προϊόν παρά τα κέρδη που φέρει. Οι ανύπαρκτες ή περιορισμένες υποδομές πρέπει να είναι συνοδοιπόροι με την αύξηση αφίξεων διανυκτερεύσεων. Χρειάζεται προστασία από αρνητικές οικολογικές, αισθητικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Αλλιώς ο προορισμός κινδυνεύει, από μείωση της ποιότητας.
Ο δρ. Δημήτρης Προκοπίου είναι εκπαιδευτής ενηλίκων, Ναυτιλιακών Σπουδών και Τουριστικών και Ξενοδοχειακών επιχειρήσεων. Είναι σύμβουλος τουρισμού στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.
