Οι βασικές διατάξεις της νομοθεσίας αλλά και τα προβλήματα αυτής.
Το λεγόμενο «κίνημα της πετσέτας» έφερε στο φως της δημοσιότητας ένα χρόνιο πρόβλημα των ελληνικών παραλιών, το οποίο συνδέεται με την παραχώρηση του δικαιώματος εκμετάλλευσης αιγιαλού και παραλίας σε διάφορες επιχειρήσεις προς εξυπηρέτηση των λουομένων. Στην παρούσα μελέτη επιχειρείται η καταγραφή των βασικότερων διατάξεων της ισχύουσας νομοθεσίας, καθώς και τα σημαντικότερα κενά, ελλείψεις και προβληματικά σημεία αυτής, τα οποία ευθύνονται για τη δημιουργία και τη διαιώνιση του συγκεκριμένου φαινομένου.
Ειδικότερα:
Η παραχώρηση αιγιαλού και παραλίας εντάσσεται σε μία ευρύτερη κατηγορία, της παραχώρησης ιδιαιτέρων δικαιωμάτων επί της δημόσιας κτήσης. Η έννοια της δημόσιας κτήσης ή δημόσιας περιουσίας περιλαμβάνει τα δημόσια πράγματα, δηλαδή τα πράγματα τα οποία, είτε από τη φύση τους είτε από το νόμο, είναι προορισμένα στην άμεση εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος.
Ειδικότερη κατηγορία δημοσίων πραγμάτων αποτελούν τα κοινόχρηστα πράγματα, δηλαδή τα πράγματα τα οποία έχουν τεθεί από το νόμο στη διάθεση του κοινού για ελεύθερη χρήση σύμφωνη με τον προορισμό τους. Τα κοινόχρηστα πράγματα καταγράφονται ενδεικτικά στο άρθρο 967 του Αστικού Κώδικα. Πρόκειται, συγκεκριμένα, για νερά με ελεύθερη και αέναη ροή, μεγάλες λίμνες, αιγιαλούς, όχθες πλεύσιμων ποταμών και μεγάλων λιμνών, λιμένες και όρμους, οδούς και πλατείες. Η απαρίθμηση αυτή δεν είναι περιοριστική, αλλά ενδεικτική.
Σύμφωνα με το άρθρο 1 του ν. 2971/2001, «Αιγιαλός, παραλία και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α΄ 285), αιγιαλός είναι «…η ζώνη ξηράς που βρέχεται από τη θάλασσα κατά τις μεγαλύτερες και συνήθεις αναβάσεις των κυμάτων της. Ο αιγιαλός αποτελεί ουσιώδες στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος της Χώρας, που προστατεύεται από την Πολιτεία, η οποία το διαχειρίζεται, σύμφωνα με τη φύση του και τον κοινόχρηστο χαρακτήρα του». Στην έννοια του αιγιαλού υπάγεται και η παραλία, η οποία, κατά την παρ. 2 του ίδιου άρθρου, είναι «η ζώνη της ξηράς η οποία προστίθεται στον αιγιαλό, σύμφωνα με τα άρθρα 3 έως 10, προς εξυπηρέτηση της επικοινωνίας της ξηράς με τη θάλασσα και αντίστροφα, καθώς και για τη διατήρηση και προστασία των ακτών από τη διάβρωση και γενικότερα την προστασία του αιγιαλού».
Σύμφωνα λοιπόν με την ισχύουσα νομοθεσία, τόσο ο αιγιαλός όσο και η παραλία, αλλά και η όχθη, η παρόχθια ζώνη, το υδάτινο στοιχείο και ο πυθμένας της θάλασσας, αποτελούν κοινόχρηστα πράγματα, δηλαδή δημόσια αγαθά, τα οποία είναι στη διάθεση του κοινού για ελεύθερη χρήση σύμφωνη με τον προορισμό τους. Η κοινή αυτή χρήση του αιγιαλού και της παραλίας δεν εξαρτάται από κάποια άδεια, έγκριση ή σύναψη συμβάσεως.
Κάθε πολίτης, επομένως, έχει δικαίωμα απρόσκοπτης και ελεύθερης πρόσβασης σε παραλίες και ακτές. Όπως χαρακτηριστικά τονίζεται στην υπ’ αριθμ. 3423/4-5-2023 εγκύκλιο του Αντιεισαγγελέα του Αρείου Πάγου προς τους Εισαγγελείς Πρωτοδικών της χώρας, «”Ιδιωτικές παραλίες” … ο νόμος δεν γνωρίζει».
1Βλ. αναλυτικότερα για το ζήτημα, Ι. Γκιτσάκη, Η παραχώρηση δημόσιας υπηρεσίας και δημοσίου έργου, Εννοιολογικά στοιχεία, κανονιστικό πλαίσιο και περιπτώσεις πρακτικής εφαρμογής, Αθήνα – Θεσσαλονίκη: Εκδ. Σάκκουλα, 2006, σ. 489 επ., Ι. Γκιτσάκη (γνμδ.), «Παραχωρήσεις ιδιαιτέρων δικαιωμάτων σε κοινόχρηστα πράγματα – Άλση και χώροι Αστικού Πρασίνου – Επιτρεπόμενες επεμβάσεις και χρήσεις γης – Επιτρεπόμενες κατασκευές και εγκαταστάσεις» (αδημ.).
Όμως, επί των κοινόχρηστων πραγμάτων είναι δυνατόν να παραχωρηθούν σε ιδιώτες και ορισμένα ιδιαίτερα δικαιώματα χρήσης ή εκμετάλλευσής τους. Στις περιπτώσεις αυτές γίνεται λόγος για ιδιαίτερη χρήση του κοινόχρηστου πράγματος, η οποία παραχωρείται συνήθως έναντι της καταβολής χρηματικού ανταλλάγματος.
Ειδικότερα, είναι δυνατόν να παραχωρηθεί σε ιδιώτες, είτε η ιδιαίτερη χρήση κοινόχρηστου πράγματος εκ μέρους γειτονικών ιδιοκτητών ή καταστηματαρχών, η οποία είναι περιορισμένης εντάσεως και αναφέρεται συνήθως ως «απλή χρήση», είτε η κερδοσκοπική εκμετάλλευση των κοινόχρηστων πραγμάτων, δηλαδή η εκμετάλλευσή τους για σκοπούς εμπορικούς ή βιομηχανικούς προς ίδιον όφελος.
Η παραχώρηση δικαιώματος ιδιαίτερης χρήσης κοινόχρηστου πράγματος ρυθμίζεται γενικά στο άρθρο 970 του Αστικού Κώδικα, κατά το οποίο, σε κοινόχρηστα πράγματα είναι δυνατό να αποκτηθούν ιδιαίτερα ιδιωτικά δικαιώματα «με παραχώρηση της αρχής». Σύμφωνα με το άρθρο αυτό, οι προϋποθέσεις για την παραχώρηση ιδιαιτέρων δικαιωμάτων επί κοινόχρηστων πραγμάτων είναι οι ακόλουθες: α) Το ιδιαίτερο δικαίωμα πρέπει να εξυπηρετεί ή τουλάχιστον να μην αναιρεί την κοινή χρήση. Κατά συνέπεια, η παραχώρηση δικαιώματος ιδιαίτερης χρήσης που συνεπάγεται την άρση της κοινής χρήσης είναι άκυρη (ΣτΕ 2799/1972). β) Απαιτείται παραχώρηση του δικαιώματος από την αρμόδια διοικητική αρχή. Και γ) Η παραχώρηση πρέπει να γίνεται κατά τους όρους του νόμου.
Η ισχύουσα νομοθεσία για τον αιγιαλό και την παραλία (ν. 2971/2001) προβλέπει δεκάδες περιπτώσεις παραχώρησης δικαιωμάτων ιδιαίτερης χρήσης των ως άνω κοινόχρηστων πραγμάτων σε ιδιώτες, οι οποίες ρυθμίζονται ιδίως στα άρθρα 13 και 13Α του νόμου αυτού.
Ειδικότερα, στο άρθρο 13, ορίζεται καταρχήν, ότι «”Απλή χρήση” αιγιαλού, παραλίας, όχθης, παρόχθιας ζώνης, υδάτινου στοιχείου της θάλασσας … είναι κάθε χρήση, εφόσον από αυτή δεν παραβιάζεται ο προορισμός τους ως κοινόχρηστων πραγμάτων και δεν επέρχεται αλλοίωση στη φυσική μορφολογία τους και τα βιοτικά στοιχεία τους. Αν δεν ορίζεται διαφορετικά … η παραχώρηση απλής χρήσης γίνεται έναντι ανταλλάγματος. Για την παραχώρηση της απλής χρήσης παρέχει αιτιολογημένη γνώμη ο οικείος Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, με την οποία προτείνονται οι αιγιαλοί, παραλίες, όχθες και παρόχθιες ζώνες που μπορεί να παραχωρηθούν…» (παρ. 1).
«Με κοινή απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών, Οικονομικών και Περιβάλλοντος και Ενέργειας καθορίζονται οι θέσεις προς παραχώρηση, τα τεχνικά θέματα, οι λοιποί όροι και οι προϋποθέσεις, και οι αναγκαίες λεπτομέρειες για την παραχώρηση απλής χρήσης, συμπεριλαμβανομένων και των περιπτώσεων των παραγράφων 5 και 6, ειδικότεροι όροι για την παραχώρηση απλής χρήσης σε θέσεις που βρίσκονται σε περιοχές ενταγμένες στο δίκτυο Natura 2000, καθώς και σε περιοχές για τις οποίες ισχύουν ειδικότερες διατάξεις χαρακτηρισμού τους ως προστατευομένων των νόμων 1650/1986 … 3937/2011 … και 3028/2002…» (παρ. 3). Το ειδικότερο περιεχόμενο της ισχύουσας σήμερα ΚΥΑ για την παραχώρηση αιγιαλού και παραλίας εξετάζεται παρακάτω.
Περαιτέρω, στην παράγραφο 4 του άρθρου 13 του ν. 2971/2001 ορίζεται, ότι «Είναι δυνατή η παραχώρηση της απλής χρήσης αιγιαλού, παραλίας, όχθης, παρόχθιας ζώνης, υδάτινου στοιχείου θάλασσας… για την άσκηση δραστηριοτήτων που εξυπηρετούν τους λουόμενους ή την αναψυχή του κοινού, ιδίως για εκμίσθωση θαλάσσιων μέσων αναψυχής, ξαπλωστρών, ομπρελών, λειτουργία αυτοκινούμενου ή ρυμουλκούμενου τροχήλατου αναψυκτηρίου, καθώς και τραπεζοκαθισμάτων, εφόσον εξασφαλίζεται η ελεύθερη διέλευση του κοινού … με τη διαδικασία και τους όρους των παρ. 2 και 3. Το εμβαδόν κάθε παραχώρησης δεν μπορεί να υπερβαίνει τα πεντακόσια (500) τετραγωνικά μέτρα. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να παραμένει ελεύθερη έκταση αιγιαλού σε ποσοστό τουλάχιστον πενήντα τοις εκατό (50%) του συνολικού εμβαδού του, ανάλογα με τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του αιγιαλού, μη υπολογιζόμενου του χώρου που είναι δυσπρόσιτος και μη αξιοποιήσιμος και με τους περιορισμούς, ως προς το ποσοστό κάλυψης του αιγιαλού, που ορίζονται στην απόφαση παραχώρησης».
«Στα όμορα προς τον αιγιαλό, παραλία, λιμνοθάλασσα, λίμνη ή πλεύσιμο ποταμό κύρια ξενοδοχειακά καταλύματα, οργανωμένες τουριστικές κατασκηνώσεις (camping), κέντρα αναψυχής … καθώς και σε επιχειρήσεις θαλάσσιων μέσων αναψυχής, που δραστηριοποιούνται σε χώρο όμορο του κοινοχρήστου και λειτουργούν νόμιμα … μπορεί να παραχωρείται με αντάλλαγμα η απλή χρήση αιγιαλού, παραλίας, όχθης ή παρόχθιας ζώνης, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην παρ. 3, χωρίς δημοπρασία, για χρονικό διάστημα μέχρι τρία (3) έτη και για τους σκοπούς που αναφέρονται στο πρώτο εδάφιο της παρ. 4 … Σε περίπτωση ύπαρξης συνεχόμενων όμορων επιχειρήσεων του πρώτου εδαφίου της παρούσας, καταλείπεται από τις προβολές των ορίων κάθε επιχείρησης ελεύθερη ζώνη τουλάχιστον δύο (2) μέτρων εκατέρωθεν των ορίων τους. Αν η πρόσοψη της επιχείρησης είναι μικρότερη των έξι (6) μέτρων, η ελεύθερη ζώνη μειώνεται κατά πενήντα τοις εκατό (50%) εκατέρωθεν των ορίων της…» (παρ. 5).
«Η ανάπτυξη των ομπρελών, ξαπλωστρών και των θαλάσσιων μέσων αναψυχής σύμφωνα με τις παραγράφους 4 και 5, μπορεί να καλύπτει μέχρι το εξήντα τοις εκατό (60%) του παραχωρούμενου χώρου, με τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται η ελεύθερη πρόσβαση του κοινού κάθετα και παράλληλα προς τη θάλασσα και η ύπαρξη ελεύθερης ζώνης από την ακτογραμμή πλάτους τουλάχιστον πέντε (5) μέτρων. Για αιγιαλό, παραλία, όχθη, παρόχθια ζώνη, υδάτινο στοιχείο της θάλασσας … που έχει ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000, η κάλυψη δεν μπορεί να υπερβαίνει το τριάντα τοις εκατό (30%) του παραχωρούμενου χώρου και εφόσον δεν επηρεάζονται οι στόχοι διατήρησης για το προστατευτέο αντικείμενο. Η παραβίαση των ανωτέρω όρων επιφέρει την ανάκληση της παραχώρησης» (παρ. 6).
«Δεν παραχωρείται η χρήση του αιγιαλού, για ομπρέλες, ξαπλώστρες, τραπεζοκαθίσματα και τροχήλατες καντίνες, όταν το μήκος ή πλάτος αυτού είναι μικρότερο των πέντε (5) μέτρων ή όταν το συνολικό εμβαδόν του αιγιαλού είναι μικρότερο των εκατό πενήντα (150) τετραγωνικών μέτρων…» (παρ. 7).
Ιδιαίτερα σημαντική είναι η διάταξη της παραγράφου 9 του άρθρου 13, η οποία ορίζει, ότι «Στις παραχωρήσεις των παραγράφων 4 και 5 ο παραχωρησιούχος είναι υποχρεωμένος να επισημαίνει επί του εδάφους τα όρια του παραχωρούμενου χώρου με τρόπο, αναγνωρίσιμο και εύκολα αντιληπτό από τους χρήστες του αιγιαλού, της παραλίας, της όχθης ή παρόχθιας ζώνης. Επίσης, είναι υποχρεωμένος να αναρτά σε εμφανές σημείο πινακίδα συγκεκριμένων διαστάσεων με το σχέδιο και τη φωτογραφία του παραχωρούμενου χώρου, ώστε να γίνεται εύκολα αντιληπτή η ενδεχόμενη παραβίαση των ορίων της παραχώρησης και οι αρμόδιες υπηρεσίες στις οποίες ο χρήστης του αιγιαλού μπορεί να καταγγείλει τις παραβάσεις. Τα παραπάνω στοιχεία αναρτώνται και στην ιστοσελίδα του οικείου Δήμου. Ο Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού, ύστερα από συνεργασία με την αρμόδια Κτηματική Υπηρεσία, είναι υποχρεωμένος να αναρτά σε εμφανές σημείο του αιγιαλού πινακίδα με το σχέδιο του αιγιαλού επί του οποίου θα επισημαίνονται όλες οι παραχωρήσεις στον συγκεκριμένο αιγιαλό. Σε περίπτωση παραβίασης των ορίων της παραχώρησης επιτρέπεται στον χρήστη του αιγιαλού, της παραλίας, της όχθης ή παρόχθιας ζώνης η ελεύθερη χρήση του αυθαιρέτως ή καθ’ υπέρβαση της παραχώρησης καταληφθέντος κοινόχρηστου χώρου». Προφανώς, οι ως άνω υποχρεώσεις σπάνια τηρούνται, τόσο από τις επιχειρήσεις όσο και από τους Δήμους. Ιδίως η υποχρέωση ανάρτησης πινακίδας με τις αρμόδιες υπηρεσίες στις οποίες ο χρήστης του αιγιαλού μπορεί να καταγγείλει τις παραβάσεις
Τέλος, στην παράγραφο 11 του ίδιου άρθρου ορίζεται, πως «Σε ό,τι αφορά αιγιαλό, παραλία, όχθη, παρόχθια ζώνη, υδάτινο στοιχείο … θάλασσας … που περιβάλλουν ή εντός των οποίων βρίσκονται αρχαιολογικοί χώροι, μνημεία και ιστορικοί τόποι, απαραίτητη προϋπόθεση για την παραχώρηση της απλής χρήσης τους αποτελεί η προηγούμενη σύμφωνη γνώμη των αρμόδιων υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού».
Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο 13Α του ως άνω νόμου, «Με την επιφύλαξη των διατάξεων για τις περιοχές απόλυτης περιβαλλοντικής προστασίας επιτρέπεται, έναντι οικονομικού ανταλλάγματος και σύμφωνα με τη διαδικασία της περ. (β), η τοποθέτηση στη θάλασσα, χωρίς επέμβαση στον αιγιαλό, πλωτών εξεδρών επιφάνειας μέχρι εκατό πενήντα (150) τετραγωνικών μέτρων και για εποχιακή χρήση μέχρι εννέα (9) μηνών κατ’ έτος, για την εξασφάλιση πρόσβασης και την επιδίωξη σκοπών που προβλέπονται στις κείμενες διατάξεις … Δεν επιτρέπεται η χρήση των εξεδρών για εγκατάσταση και λειτουργία εστιατορίων ή κέντρων αναψυχής» (παρ. 1).
Ενώ, «Επιτρέπεται, έναντι οικονομικού ανταλλάγματος … η τοποθέτηση σε θαλάσσιο χώρο για εποχιακή χρήση διάρκειας έως έξι (6)μηνών, χωρίς επέμβαση στον αιγιαλό, συστημάτων φουσκωτών θαλάσσιων μέσων αναψυχής, θαλάσσιων παιδικών χαρών και λοιπών συναφών συστημάτων» (παρ. 3).
Περαιτέρω, σύμφωνα με το άρθρο 15 του ίδιου νόμου, «Απαγορεύεται η παραχώρηση της αποκλειστικής χρήσης του αιγιαλού, της παραλίας, της όχθης, της παρόχθιας ζώνης, του υδάτινου στοιχείου … της θάλασσας … εκτός αν επιβάλλεται για λόγους υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος…» (παρ. 1).
«Οι παραχωρήσεις του αιγιαλού, της παραλίας, της όχθης, της παρόχθιας ζώνης, του υδάτινου στοιχείου … θάλασσας … υπόκεινται πάντοτε σε μονομερή ανάκληση από το Δημόσιο για λόγους υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος … δημόσιας υγείας, προστασίας αρχαιοτήτων και προστασίας του περιβάλλοντος … καθώς και για την αποκατάσταση του κοινόχρηστου χαρακτήρα τους, αζημίως για το Δημόσιο» (παρ. 3).
«Αν ο δικαιούχος παραχώρησης … παραβιάζει διατάξεις του νόμου ή όρους και περιορισμούς που έχουν τεθεί στην πράξη παραχώρησης ή προβαίνει σε μεταβολή του σκοπού, της χρήσης ή της φύσης του παραχωρηθέντος ακινήτου, ανακαλείται υποχρεωτικά η παραχώρηση, αζημίως για το Δημόσιο, με την έκδοση σχετικής απόφασης του Υπουργού Οικονομικών, εφαρμόζονται τα άρθρα 27 και 29 και υφιστάμενα έργα καταλαμβάνονται από το Δημόσιο» (παρ. 8).
Ειδικότερα, για την παραβίαση των διατάξεων του νόμου ή των όρων της παραχώρησης, το άρθρο 27 του ν. 2971/2001 προβλέπει, ότι «Κατ’ αυτού που επελήφθη και κατέχει αυτογνωμόνως αιγιαλό, παραλία, όχθη, παρόχθια ζώνη, υδάτινο στοιχείο … θάλασσας … συντάσσεται από τον Προϊστάμενο της αρμόδιας Κτηματικής Υπηρεσίας Πρωτόκολλο Διοικητικής Αποβολής (Π.Δ.Α.)…» (παρ. 1).
«Σε βάρος οποιουδήποτε κατέχει ή κάνει χρήση αιγιαλού, παραλίας, όχθης, παρόχθιας ζώνης, υδάτινου στοιχείου … θάλασσας … χωρίς συμβατική σχέση με το Δημόσιο ή Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού, στον οποίο έχει νομίμως παραχωρηθεί η χρήση αυτών, εκδίδεται Πρωτόκολλο Καθορισμού Αποζημίωσης Αυθαίρετης Χρήσης (Π.Κ.Α.Α.Χ.), με το οποίο επιβάλλεται αποζημίωση για την άνευ συμβατικής σχέσης κατάληψη ή και χρήση του χώρου … Με το ίδιο πρωτόκολλο επιβάλλεται και πρόστιμο, το οποίο δεν μπορεί να υπερβαίνει το διπλάσιο της καθορισθείσας αποζημίωσης» (παρ. 2).
«Σε περίπτωση βραχυχρόνιας κατάληψης για εποχιακή χρήση, ιδίως για τις περιπτώσεις των άρθρων 13 και 13Α, κατά παρέκκλιση της παρ. 1, δεν εκδίδεται Π.Δ.Α., αλλά Πράξη Άμεσης Απομάκρυνσης των αυθαίρετων κατασκευών/πραγμάτων του Προϊσταμένου της αρμόδιας Κτηματικής Υπηρεσίας, η οποία κοινοποιείται μέσα σε πέντε (5) εργάσιμες ημέρες από την έκδοσή της στον καθ’ ου η Πράξη και στον οικείο Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού» (παρ. 3) … Μέσα σε πέντε (5) εργάσιμες ημέρες από την έκδοση της απόφασης επί της ανακοπής … ή την πάροδο άπρακτης της προθεσμίας για την άσκηση της ανακοπής εναντίον της Πράξης Άμεσης Απομάκρυνσης, ο καθ’ ου η Πράξη οφείλει να απομακρύνει τις κατασκευές/πράγματα, με τα οποία έχει γίνει η κατάληψη. Ο οικείος Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού διαπιστώνει την εμπρόθεσμη απομάκρυνσή τους. Αν αυτά δεν απομακρυνθούν εμπρόθεσμα, ο οικείος Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού υποχρεούται να τα απομακρύνει μέσα σε πέντε (5) εργάσιμες ημέρες από την πάροδο της προθεσμίας εντός της οποίας ο καθ’ ου όφειλε να ενεργήσει για την απομάκρυνση. Επίσης, εκδίδεται πρωτόκολλο καθορισμού αποζημίωσης αυθαίρετης χρήσης (Π.Κ.Α.Α.Χ.), με το οποίο επιβάλλεται αποζημίωση και πρόστιμο που καθορίζονται στο διπλάσιο των υπολογιζομένων σύμφωνα με την παρ. 2. Επιπλέον, ο υπότροπος αυθαίρετος κάτοχος και ο/η σύζυγός του, καθώς και ομόρρυθμες ή ετερόρρυθμες εταιρείες ή ιδιωτικές κεφαλαιουχικές εταιρείες, στις οποίες τα ανωτέρω πρόσωπα είναι εταίροι, αποκλείονται από οποιαδήποτε παραχώρηση αιγιαλού, παραλίας, όχθης, παρόχθιας ζώνης, υδάτινου στοιχείου … θάλασσας … για χρονικό διάστημα ενός (1) έτους» (παρ. 3).
«Τα πάσης φύσεως κτίσματα και γενικώς κατασκευάσματα, τα οποία έχουν εν όλω ή εν μέρει κατασκευασθεί στον αιγιαλό, την παραλία, την όχθη, την παρόχθια ζώνη, το υδάτινο στοιχείο … θάλασσας … χωρίς σχετική άδεια σύμφωνα με τα άρθρα 11, 12, 12Α, 13, 13Α, 14 και 16 θεωρούνται παράνομα και κατεδαφίζονται, ανεξάρτητα από το χρόνο κατασκευής τους ή της χρήσης τους … Προς τούτο ο Προϊστάμενος της αρμόδιας Κτηματικής Υπηρεσίας εκδίδει πρωτόκολλο κατεδάφισης, το οποίο κοινοποιεί … στον φερόμενο κύριο ή νομέα ή κάτοχο ή κατασκευαστή αυτών, ο οποίος οφείλει μέσα σε τριάντα (30) ημέρες από την κοινοποίηση να κατεδαφίσει τα κτίσματα και να άρει τα πάσης φύσεως κατασκευάσματα» (παρ. 4).
«Αν μέσα σε προθεσμία τριάντα (30) ημερών από την τελευταία κοινοποίηση του πρωτοκόλλου ή την τοιχοκόλλησή του δεν κατεδαφιστεί η αυθαίρετη κατασκευή, ειδοποιείται για την κατεδάφιση η οικεία Αποκεντρωμένη Διοίκηση, ο Γενικός Γραμματέας της οποίας έχει την ευθύνη γι’ αυτή. Σε περίπτωση αδυναμίας, ο Γενικός Γραμματέας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης ζητά την τεχνική υποστήριξη της οικείας Περιφέρειας, η Τεχνική Υπηρεσία της οποίας υποχρεούται να προβεί στην κατεδάφιση. Το πρωτόκολλο ισχύει ως άδεια κατεδάφισης της αρμόδιας αρχής και η σχετική δαπάνη βαρύνει εις ολόκληρο το χρήστη και αυτόν που παράνομα προέβη στην κατασκευή που πρόκειται να κατεδαφιστεί, βεβαιώνεται δε και εισπράττεται σύμφωνα με τις διατάξεις του Κ.Ε.Δ.Ε.» (παρ. 6).
Ιδιαίτερα σημαντική είναι και η παράγραφος 9 του άρθρου 27, η οποία ορίζει, ότι «Οι δημοτικές αρχές που παραχώρησαν την απλή χρήση αιγιαλού, παραλίας, όχθης, παρόχθιας ζώνης, υδάτινου στοιχείου … θάλασσας … υποχρεούνται να αναφέρουν αμελλητί στην αρμόδια Κτηματική Υπηρεσία αυθαίρετες κατασκευές ή χρήσεις επί των κοινόχρηστων χώρων του παρόντος, οι οποίες υποπίπτουν στην αντίληψή τους … Η παράβαση της υποχρέωσης αυτής συνιστά το πειθαρχικό αδίκημα της παράβασης καθήκοντος, όπως προβλέπεται και τιμωρείται από τις οικείες … διατάξεις». Εδώ προφανώς υπάρχει αδράνεια, τόσο εκ μέρους των δημοτικών αρχών, ως προς τον έλεγχο και την αναφορά των αυθαίρετων κατασκευών ή χρήσεων στους χώρους της αρμοδιότητάς τους, όσο και εκ μέρους των αρμοδίων οργάνων για την άσκηση των προβλεπόμενων πειθαρχικών διώξεων σε βάρος τους για παράβαση καθήκοντος.
Τέλος, σύμφωνα με το άρθρο 29 παρ. 1 του ως άνω νόμου, «Όποιος χωρίς άδεια ή με υπέρβαση αυτής ή με άδεια που εκδίδεται κατά παράβαση του νόμου αυτού επιφέρει στον αιγιαλό, την παραλία, τη θάλασσα … οποιαδήποτε μεταβολή με την κατασκευή, τροποποίηση … έργων ή του εδάφους ή του πυθμένα … τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους και με τα πρόστιμα που επιβάλλονται διοικητικά σύμφωνα με την παράγραφο 23 του άρθρου 3 του Ν. 2242/1994, που εφαρμόζεται κατά τα λοιπά».
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, για την παραχώρηση της απλής χρήσης αιγιαλού, παραλίας, όχθης, παρόχθιας ζώνης, υδάτινου στοιχείου θάλασσας, λιμνοθάλασσας, λίμνης και πλεύσιμου ποταμού, εκδίδεται σχετική ΚΥΑ από τους συναρμόδιους Υπουργούς Οικονομικών, Εσωτερικών, και Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Η ισχύουσα, υπ’ αριθμ. 38609 ΕΞ 2023 (ΦΕΚ Β΄ 1432/10-3-2023), ΚΥΑ προβλέπει τα ακόλουθα:
«Η παραχώρηση του δικαιώματος της απλής χρήσης αιγιαλού, παραλίας, όχθης, παρόχθιας ζώνης, υδάτινου στοιχείου θάλασσας … σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 13 και 15 του ν. 2971/2001 … γίνεται με απόφαση του Υπουργού Οικονομικών … έναντι ανταλλάγματος, με τους όρους, τις προϋποθέσεις και τη διαδικασία, που προβλέπονται από τις ως άνω διατάξεις και την παρούσα απόφαση. Η εν λόγω παραχώρηση γίνεται υπό το πρίσμα της προστασίας των ακτών, και του οικοσυστήματος των παράκτιων ζωνών, με την προϋπόθεση ότι διασφαλίζονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ως άνω κοινόχρηστων χώρων και δεν παραβλάπτεται η κατά προορισμό χρήση του ως κοινόχρηστου αγαθού. Ειδικότερα, η παραχώρηση της απλής χρήσης των χώρων αιγιαλού και κοινόχρηστης παραλίας, που περιλαμβάνονται στον πίνακα του ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΟΣ 1 “Πίνακας θέσεων ηλεκτρονικών δημοπρασιών, διενεργούμενες αποκλειστικά από τις Κτηματικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Οικονομικών” της παρούσας γίνεται αποκλειστικά μέσω της διαδικασίας των ηλεκτρονικών δημοπρασιών, που διενεργείται από τις Κτηματικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Οικονομικών» (άρθρο 1)
Το άρθρο 2 καθορίζει το σκοπό της παραχώρησης και ορίζει, ότι «Η παραχώρηση του δικαιώματος της απλής χρήσης αιγιαλού, παραλίας, όχθης, παρόχθιας ζώνης, υδάτινου στοιχείου θάλασσας … γίνεται για την άσκηση δραστηριοτήτων που εξυπηρετούν τους λουόμενους ή την αναψυχή του κοινού, ιδίως για εκμίσθωση θαλάσσιων μέσων αναψυχής, τοποθέτηση τραπεζοκαθισμάτων, ομπρελών, ξαπλωστρών και την λειτουργία αυτοκινούμενου ή ρυμουλκούμενου τροχήλατου αναψυκτηρίου, με τους όρους, τις προϋποθέσεις και τη διαδικασία, που προβλέπονται από τις διατάξεις των άρθρων 13 και 15 του ν. 2971/2001, όπως ισχύουν και την παρούσα απόφαση. Η άσκηση άλλων δραστηριοτήτων, που δεν προβλέπονται από τις ως άνω διατάξεις, επιφέρει τις κυρώσεις του άρθρου 15 της παρούσας, καθώς και τη λήψη όλων των προβλεπομένων από την κείμενη νομοθεσία μέτρων προστασίας των κοινοχρήστων χώρων αιγιαλού, παραλίας, όχθης, παρόχθιας ζώνης, υδάτινου στοιχείου θάλασσας, λιμνοθάλασσας, λίμνης και πλεύσιμου ποταμού».
Στο άρθρο 3 καθορίζονται οι δικαιούχοι της παραχώρησης δικαιώματος απλής χρήσης. Συγκριμένα, προβλέπεται, ότι «Δικαιούχοι του παραχωρούμενου δικαιώματος της απλής χρήσης αιγιαλού, παραλίας, όχθης, παρόχθιας ζώνης, υδάτινου στοιχείου θάλασσας … είναι:
Α) Οι Δήμοι, στην χωρική αρμοδιότητα των οποίων βρίσκονται οι ως άνω κοινόχρηστοι χώροι, με δικαίωμα περαιτέρω παραχώρησης, έναντι ανταλλάγματος, με τους όρους, τις προϋποθέσεις και τη διαδικασία, που προβλέπονται από τις διατάξεις των άρθρων 13 και 15 του ν. 2971/2001, όπως ισχύουν και την παρούσα απόφαση σε: …
2. Κύρια ξενοδοχειακά καταλύματα, οργανωμένες τουριστικές κατασκηνώσεις (camping), κέντρα αναψυχής, εκμεταλλευτές αυτοκινούμενου ή ρυμουλκούμενου αναψυκτηρίου (καντίνες) …
4. Επιχειρήσεις θαλάσσιων μέσων αναψυχής …
5. Επιχειρήσεις εκμετάλλευσης ομπρελών και ξαπλωστρών …
Β) Οι Κτηματικές Υπηρεσίες είναι αποκλειστικά αρμόδιες για την παραχώρηση απλής χρήσης των χώρων αιγιαλού και κοινόχρηστης παραλίας, που περιλαμβάνονται στον πίνακα του Παραρτήματος 1 … της παρούσας…».
Όσον αφορά στον τρόπο και τα είδη παραχώρησης, το άρθρο 4 προβλέπει καταρχήν την παραχώρηση απλής χρήσης κατόπιν διενέργειας πλειοδοτικής δημοπρασίας (μη όμοροι), ορίζοντας, ότι «Δικαιούμενοι την παραχώρηση απλής χρήσης με δημοπρασία, είτε αυτή διενεργείται μέσω του Δήμου είτε μέσω των Κτηματικών Υπηρεσιών, είναι οι εκμεταλλευτές αυτοκινούμενου ή ρυμουλκούμενου αναψυκτηρίου (καντίνες), οι εκμεταλλευτές ομπρελών και ξαπλωστρών, καθώς και οι μη όμορες του αιγιαλού επιχειρήσεις θαλάσσιων μέσων αναψυχής».
Ακολούθως, προβλέπει την απευθείας παραχώρηση απλής χρήσης (όμοροι), ορίζοντας, ότι «Δικαιούμενοι την παραχώρηση απλής χρήσης χωρίς δημοπρασία, είτε αυτή διενεργείται μέσω του Δήμου είτε μέσω των Κτηματικών Υπηρεσιών, είναι: … Κύρια ξενοδοχειακά καταλύματα, οργανωμένες τουριστικές κατασκηνώσεις (camping), κέντρα αναψυχής … καθώς και επιχειρήσεις θαλάσσιων μέσων αναψυχής, εφόσον είναι όμοροι του αιγιαλού, σύμφωνα με τις προϋποθέσεις των διατάξεων του άρθρου 13 του ν. 2971/2001…».
«Σε περίπτωση ύπαρξης συνεχόμενων όμορων επιχειρήσεων … καταλείπεται από τις προβολές των ορίων κάθε επιχείρησης ελεύθερη ζώνη τουλάχιστον δύο (2) μέτρων εκατέρωθεν των ορίων τους. Αν η πρόσοψη της επιχείρησης είναι μικρότερη των έξι (6) μέτρων, η ελεύθερη ζώνη μειώνεται κατά πενήντα τοις εκατό (50%) εκατέρωθεν των ορίων της … Αν μεταξύ των χώρων που ασκείται η δραστηριότητα της επιχείρησης και των ως άνω χώρων του πρώτου εδαφίου της παρούσας παρεμβάλλεται οδός, η ιδιότητα του όμορου διατηρείται. Το ίδιο ισχύει και όταν μεταξύ της επιχείρησης και των ανωτέρω κοινοχρήστων χώρων παρεμβάλλεται πλατεία» (άρθρο 5).
Το άρθρο 10 είναι ιδιαίτερα σημαντικό, διότι καθορίζει τις υποχρεώσεις που έχουν οι Δήμοι. Συγκεκριμένα, ορίζεται, ότι «Οι Δήμοι … έχουν υποχρέωση, σε κάθε περίπτωση που διαπιστώνουν καταπατήσεις ή αυθαίρετες επεμβάσεις επί των κοινοχρήστων χώρων, να ενημερώνουν άμεσα τις κατά τόπους Αστυνομικές Αρχές και τις Κτηματικές Υπηρεσίες, προκειμένου να φροντίσουν για τη λήψη μέτρων προστασίας, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην κείμενη νομοθεσία … Σε περίπτωση παραβίασης των ορίων της παραχώρησης επιτρέπεται στον χρήστη (επισκέπτη ή λουόμενο) του αιγιαλού, της παραλίας (κοινόχρηστης), της όχθης και της παρόχθιας ζώνης (κοινόχρηστης) η ελεύθερη χρήση του αυθαιρέτως ή καθ’ υπέρβαση της παραχώρησης καταληφθέντος κοινόχρηστου χώρου».
Αντίστοιχα, το άρθρο 11 καθορίζει τις υποχρεώσεις των αστυνομικών και λιμενικών αρχών. Συγκεκριμένα, ορίζεται, ότι «Οι αστυνομικές και λιμενικές αρχές … έχουν υποχρέωση, σε κάθε περίπτωση που διαπιστώνουν καταπατήσεις ή αυθαίρετες επεμβάσεις επί των κοινοχρήστων χώρων, να ενημερώνουν άμεσα τις κατά τόπους Κτηματικές Υπηρεσίες για τη λήψη μέτρων, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην κείμενη νομοθεσία» (άρθρο 11). Εδώ λοιπόν παρατηρούμε ότι οι αστυνομικές και λιμενικές αρχές δεν έχουν την αρμοδιότητα να βεβαιώνουν παραβάσεις και να επιβάλλουν πρόστιμα, παρά μόνο να ενημερώνουν άμεσα την αρμόδια Κτηματική Υπηρεσία. Και αυτό σίγουρα δεν λειτουργεί αποτρεπτικά και δεν αποθαρρύνει τις καταπατήσεις και τις παράνομες επεμβάσεις στον αιγιαλό και την παραλία.
Στο άρθρο 12 καθορίζονται οι υποχρεώσεις των παραχωρησιούχων. Ειδικότερα, προβλέπεται, ότι αυτοί «στους οποίους έχει παραχωρηθεί το δικαίωμα απλής χρήσης αιγιαλού, παραλίας, όχθης, παρόχθιας ζώνης, υδάτινου στοιχείου θάλασσας … για την άσκηση των δραστηριοτήτων του άρθρου 1 της παρούσας υπόκεινται στους παρακάτω περιορισμούς-υποχρεώσεις-απαγορεύσεις:
(α) Απαγορεύεται οποιαδήποτε επέμβαση, που αλλοιώνει τη φυσική μορφολογία και τα βιοτικά στοιχεία των χώρων αιγιαλού, παραλίας, όχθης, παρόχθιας ζώνης, υδάτινου στοιχείου θάλασσας … καθώς και τον κοινόχρηστο χαρακτήρα αυτών.
β) H παραχώρηση της απλής χρήσης είναι δυνατή, για την άσκηση δραστηριοτήτων που εξυπηρετούν τους λουόμενους ή την αναψυχή του κοινού, ιδίως για εκμίσθωση θαλάσσιων μέσων αναψυχής, ξαπλωστρών, ομπρελών, λειτουργία αυτοκινούμενου ή ρυμουλκούμενου τροχήλατου αναψυκτηρίου, καθώς και τραπεζοκαθισμάτων, εφόσον εξασφαλίζεται η ελεύθερη διέλευση του κοινού …
(γ) Η ανάπτυξη των ομπρελών, ξαπλωστρών και των θαλάσσιων μέσων αναψυχής σύμφωνα με τις παραγράφους 4 και 5 του άρθρου 13 του ν. 2971/2001 … μπορεί να καλύπτει μέχρι το εξήντα τοις εκατό (60%) του παραχωρούμενου χώρου, με τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται η ελεύθερη πρόσβαση του κοινού κάθετα και παράλληλα προς τη θάλασσα και η ύπαρξη ελεύθερης ζώνης από την ακτογραμμή πλάτους τουλάχιστον πέντε (5) μέτρων. Το εμβαδόν κάθε παραχώρησης δεν μπορεί να υπερβαίνει τα πεντακόσια (500) τετραγωνικά μέτρα … Σε κάθε περίπτωση πρέπει να παραμένει ελεύθερη έκταση αιγιαλού σε ποσοστό τουλάχιστον πενήντα τοις εκατό (50%) του συνολικού εμβαδού του, ανάλογα με τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του αιγιαλού, μη υπολογιζόμενου του χώρου που είναι δυσπρόσιτος και μη αξιοποιήσιμος και με τους περιορισμούς, ως προς το ποσοστό κάλυψης του αιγιαλού, που ορίζονται στην απόφαση παραχώρησης.
(δ) Για χώρους αιγιαλού, παραλίας, όχθης, παρόχθιας ζώνης, υδάτινου στοιχείου της θάλασσας … που έχουν ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000, η κάλυψη δεν μπορεί να υπερβαίνει το τριάντα τοις εκατό (30%) του παραχωρούμενου χώρου και εφόσον δεν επηρεάζονται οι στόχοι διατήρησης για το προστατευτέο αντικείμενο. Η παραβίαση των ανωτέρω όρων επιφέρει την ανάκληση της παραχώρησης.
(ε) Σε περίπτωση ύπαρξης συνεχόμενων όμορων επιχειρήσεων του πρώτου εδαφίου της παρούσας, καταλείπεται από τις προβολές των ορίων κάθε επιχείρησης ελεύθερη ζώνη τουλάχιστον δύο (2) μέτρων εκατέρωθεν των ορίων τους. Αν η πρόσοψη της επιχείρησης είναι μικρότερη των έξι (6) μέτρων, η ελεύθερη ζώνη μειώνεται κατά πενήντα τοις εκατό (50%) εκατέρωθεν των ορίων της.
(στ) Δεν παραχωρείται η χρήση του αιγιαλού, για ομπρέλες, ξαπλώστρες, τραπεζοκαθίσματα και τροχήλατες καντίνες, όταν το μήκος ή πλάτος αυτού είναι μικρότερο των πέντε (5) μέτρων ή όταν το συνολικό εμβαδόν του αιγιαλού είναι μικρότερο των εκατό πενήντα (150) τετραγωνικών μέτρων …
Σε περίπτωση διαπίστωσης παραβάσεως των όρων της παρούσας καθώς και εν γένει της νομοθεσίας περί αιγιαλού και παραλίας ν. 2971/2001 … επιβάλλονται και όλα τα μέτρα προστασίας και οι κυρώσεις του άρθρου 15 της παρούσας».
Τέλος, στο άρθρο 15 προβλέπονται οι λόγοι ανάκλησης των παραχωρήσεων. Ειδικότερα, ορίζεται, ότι «Η παραχώρηση υπόκειται πάντοτε σε μονομερή ανάκληση από το Δημόσιο:
(α) Για λόγους υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος … δημόσιας υγείας, προστασίας αρχαιοτήτων και προστασίας του περιβάλλοντος … καθώς και για την αποκατάσταση του κοινόχρηστου χαρακτήρα των χώρων, αζημίως για το Δημόσιο …
(γ) Σε περίπτωση που, οι υπερού, στους οποίους έχει παραχωρηθεί το δικαίωμα απλής χρήσης αιγιαλού, παραλίας, όχθης, παρόχθιας ζώνης, υδάτινου στοιχείου θάλασσας … για την άσκηση των δραστηριοτήτων του άρθρου 1 της παρούσας, παραβιάζει τις διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας ή τους όρους και περιορισμούς, που έχουν τεθεί με την παρούσα απόφαση ή προβαίνει σε μεταβολή του σκοπού, της χρήσης ή της φύσης του παραχωρηθέντος ακινήτου ή καταλάβει μεγαλύτερη έκταση από αυτή που περιλαμβάνεται στην παραχώρηση η συμβατική σχέση λύεται αυτομάτως και αζημίως για το Δημόσιο με την έκδοση σχετικής διαπιστωτικής πράξης, που συνυπογράφεται από την αρμόδια Κτηματική Υπηρεσία και τον οικείο Δήμο…».
Από το προαναφερθέν κανονιστικό πλαίσιο προκύπτει, ότι η ισχύουσα νομοθεσία ρυθμίζει αναλυτικά και εξαντλητικά την παραχώρηση ιδιαιτέρων δικαιωμάτων επί κοινόχρηστων χώρων αιγιαλού και παραλίας. Ειδικότερα, καθορίζεται αναλυτικά το τι μπορεί να παραχωρηθεί, για ποιους σκοπούς, από ποιους, σε ποιους και υπό ποιες προϋποθέσεις. Αναμφίβολα, το πιο προβληματικό σημείο στο ισχύον κανονιστικό πλαίσιο είναι η παραχώρηση σε συνεχόμενες (η μία δίπλα στην άλλη) όμορες παραθαλάσσιες επιχειρήσεις, του συνόλου της παραλίας που βρίσκεται μπροστά από αυτές. Τούτο διότι, στις περιπτώσεις αυτές προβλέπεται ελεύθερη ζώνη μόλις δύο μέτρων εκατέρωθεν των ορίων τους ή ακόμη και ενός μέτρου, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα συνεχόμενο «μέτωπο» από ομπρέλες και ξαπλώστρες, το οποίο εξαιρείται από το βασικό κανόνα του 50% (παραχωρούμενο τρήμα) – 50% (ελεύθερο τμήμα). Έτσι, λοιπόν, στις περισσότερες τουριστικές περιοχές της χώρας, και ιδίως στις δημοφιλείς παραλίες, επιτρέπεται η νόμιμη «κατάληψη» σχεδόν του συνόλου της παραλίας.
Με το ισχύον κανονιστικό πλαίσιο καθορίζονται επίσης αναλυτικά οι περιπτώσεις ανάκλησης των παραχωρήσεων λόγω παραβάσεων των δικαιούχων επιχειρήσεων, τα επιβαλλόμενα διοικητικά πρόστιμα και κυρώσεις, καθώς οι υποχρεώσεις των οργάνων των Δήμων και των αστυνομικών και λιμενικών αρχών, τα οποία οφείλουν να ελέγχουν τις παραχωρήσεις και να ενημερώνουν τα αρμόδια όργανα της Κτηματικής Υπηρεσίας, σε κάθε περίπτωση που διαπιστώνουν καταπατήσεις ή αυθαίρετες επεμβάσεις επί των κοινοχρήστων χώρων, προκειμένου αυτά να φροντίσουν για τη λήψη μέτρων προστασίας, σύμφωνα με όσα προβλέπονται στην κείμενη νομοθεσία.
Το πρόβλημα λοιπόν των παραβιάσεων της ισχύουσας νομοθεσίας και των αυθαίρετων «καταλήψεων» των παραλιών, το οποίο ήταν και ο λόγος για τη δημιουργία του λεγόμενου «κινήματος της πετσέτας», δεν βρίσκεται σε επίπεδο νομοθεσίας (η οποία είναι πλήρης και λεπτομερής), αλλά στη μη διενέργεια των προβλεπόμενων ελέγχων από τα όργανα των Δήμων και των αστυνομικών και λιμενικών αρχών, προκειμένου να διαπιστωθούν οι παραβάσεις και να ενημερωθεί η αρμόδια Κτηματική Υπηρεσία για την επιβολή των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων. Ένα πρόβλημα (απουσία ελέγχων), το οποίο υφίσταται σε όλη την ελληνική έννομη τάξη και όχι μόνο στο συγκεκριμένο θέμα των παραχωρήσεων επί του αιγιαλού και της παραλίας.
Τι μπορεί λοιπόν να κάνει ένας απλός πολίτης, σε περίπτωση που διαπιστώσει την αυθαίρετη «κατάληψη» αιγιαλού και παραλίας που παρεμποδίζει τον κοινόχρηστο χαρακτήρα τους; Η απάντηση είναι δύσκολη, καθώς εμπλέκονται πολλές αρμόδιες Υπηρεσίες (Δήμοι, Κτηματικές Υπηρεσίες, Αστυνομία, Λιμεναρχεία, Δασικές Υπηρεσίες, Εφορείες Αρχαιοτήτων, Διευθύνσεις Περιφερειών κ.ά.), οι οποίες μπορούν πολύ εύκολα να δηλώσουν αναρμόδιες και να ρίξουν το «μπαλάκι» της ευθύνης σε άλλη Υπηρεσία. Ίσως η υποβολή μηνυτήριας αναφοράς στον αρμόδιο εισαγγελέα να είναι το πιο άμεσο και αποτελεσματικό μέτρο, σύμφωνα και με τη σχετική εγκύκλιο του Αντιεισαγγελέα του Αρείου Πάγου που αναφέρθηκε παραπάνω, η οποία αναφέρει και συγκεκριμένα μέτρα δικονομικού καταναγκασμού, όπως η έκδοση εντάλματος σύλληψης στα αυτόφωρα κακουργήματα και πλημμελήματα που εκδίδεται από τον εισαγγελέα κατ’ άρθρο 275 παρ. 3 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, οι κατασχέσεις με εισαγγελική διαταγή όλων των πραγμάτων και αντικειμένων που έχουν σχέση με το έγκλημα, η άμεση κατεδάφιση των παράνομων κατασκευών κ.ά.
Ποιος όμως απλός πολίτης θα θελήσει να «μπλέξει» σε αυτή τη διαδικασία, αντιμετωπίζοντας μάλιστα και τον κίνδυνο να υποστεί νομικά και όχι μόνο «αντίποινα» από κάποιους κακούς επιχειρηματίες; Ελάχιστοι, ίσως και κανένας. Έτσι λοιπόν διαιωνίζεται ένα φαινόμενο αυθαιρεσίας και κατάχρησης σε πολλές ελληνικές παραλίες, όπως άλλωστε συμβαίνει και σε πολλούς άλλους τομείς της ελληνικής έννομης τάξης. Πρόκειται για μία παθογένεια του νομικού μας συστήματος, η οποία θα μπορέσει να αντιμετωπιστεί μόνο με την εξέλιξη της τεχνολογίας και τη διενέργεια αυτοματοποιημένων απομακρυσμένων ελέγχων, με τη βοήθεια drones, καμερών και άλλων ηλεκτρονικών συστημάτων. Ίσως, λοιπόν, η AI να είναι η λύση και σε αυτό το πρόβλημα.
Ο Δρ. Ιωάννης Γκιτσάκης είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω στη Θεσσαλονίκη, με ειδίκευση στις Δημόσιες Συμβάσεις και στις Συμβάσεις Παραχώρησης και ΣΔΙΤ, Διδάκτωρ Διοικητικού Δικαίου και Σύμβουλος Επενδύσεων και Τουριστικών Επιχειρήσεων.
